من و نديدن روي تو ؟ نه .خدا نكند

به روایت      

حسین اسرافیلی

این شاعر معتقد است که در شعر فارسی دیوانی را نمی‌توان یافت که با مدح و منقبت رسول اکرم (ص) شروع نشده باشد.

در آستانه 28 صفر سالروز وفات حضرت پیامبر اکرم (ص) پای صحبت​های حسن اسرافیلی شاعر نشستیم تا با او درمورد سیمای پیامبر اسلام در ادبیات فارسی گفت و گو کنیم. اسرافیلی معتقد است که مدح پیامبر در ادبیات فارسی از قدمتی طولانی برخوردار است و کمتر دیوان شعری را می‌توان یافت که  در​ آن شاعر به مدح و ثنای حضرت محمد(ص) نپرداخته  و دیوانش را با مدح این حضرت شروع نکرده باشد. 

شاعران از چه زمانی به وجود مبارک حضرت محمد(ص)  در شعر هایشان پرداختند.؟

زمانی که پیامبر اکرم(ص) به رسالت مبعوث شدند، شعر در عربستان اهمیت ویژه‌ای داشت ، به همین دلیل مردم دوران جاهلی که گوششان به شعر عادت کرده بود، سخنان وحی را شعر قلمداد می‌کردند. از زمانی که دین اسلام رواج یافت، شاعران زیادی در مدح پیامبر(ص)و دین اسلام شعر سرودند، که این شعرها مورد توجه حضرت رسول(ص) قرار گرفت.

شعر فارسی پیشنیه‌ زیادی دارد، از چه زمانی مدح و ثنای پیامبر اکرم به شعر فارسی راه یافت؟

شعر فارسی از زمان پیدایش یک شعر آیینی بوده است و شعرهایی که در دوره‌های مختلف سروده می‌شد، بیشتر راز و نیاز و مناجات است.

ایرانیان نیز با پذیرش اسلام گام‌های اساسی در خدمت به این دین برداشتند. بعد از به اسلام گرویدن ایرانیان، مدح پیامبر در اشعار شاعران ما دیده‌ می‌شود. در پهنه ادب فارسی کمتر شاعری را می‌توان سراغ گرفت که در شعر خویش، پیامبر اکرم (ص) را نستوده باشد و دیوان شعری را نمی‌توان یافت که با مدح و منقبت حضرت رسول شروع نشده باشد.

البته چنان که ازتاریخ برمی آید سابقه مدح و منقبت رسول (ص) در ادبیات فارسی به قرن چهارم هجری باز می‌گردد. نکته قابل تاملی که در خصوص اشعار سخنوران شعر کهن پارسی نمی‌باید مورد غفلت قرار گیرد، این است که بخش قابل ملاحظه‌ای از آثاری که در این باره سروده شدند، در جریان تاراج‌ها از میان رفتند، به این دلیل نمی‌تواند میزان دقیق شعرهایی را که درباره‌ حضرت رسول از سوی شاعران فارسی سروده شده است، تخمین زد.    

مهمترین وجهی که بیشتر شاعران در شعرهایشان به آن پرداخته‌اند کدام وجه است؟

 در کنار نعت مستقیم رسول خدا(ص) بسیار اتفاق افتاده که شاعران پارسی‌گو به‌صورت غیرمستقیم و با بیان حوادث مربوط به دوران حیات آن حضرت به تعریف و ستایش می‌پردازند که در این بین مساله معراج رسول خدا(ص) از اهمیت خاصی برخوردار است؛ یکی از کرامت‌های بزرگ و ویژه رسول خدا(ص)، عروج آن حضرت به آسمان‌ها و عوالم بالا بوده است. آن رسول گرامی در یکی از شب‌ها همراه جبرئیل از مسجدالحرام به بیت‌المقدس و از آن‌جا به آسمان‌ها عروج کرد و از چگونگی بهشت و نعمت‌های آن و دوزخ و عذاب‌های آن و همچنین از اسرار غیبی باخبر شد. بسیاری از شاعران و ادیبان برجسته به توصیف این رخداد بزرگ زندگی رسول اکرم (ص) پرداخته‌اند.

در این میان بسیاری از شاعران فارسی‌گوی نیز در منظومه‌های خویش معراج پیامبر اکرم (ص) را به صورت زیبایی توصیف کرده‌اند. برخی از زیباترین اوصاف پیامبر مکرم اسلام (ص)را که برگرفته از آیات و روایات و وقایع تاریخی است، می‌توان در شعرهای ایرانیان دید.

شخصیت حضرت محمد(ص) دارای وجوه مختلفی است، از این رو شاعران گاه در توصیف شجاعت و اخلاق ایشان شعر سروده‌اند و گاه درباره برخورد آن بزرگوار با دیگران و رعایت حقوق آن‌ها. گاه‌ صبوری و گاه صله رحم ایشان را در شعرهایشان ستایش کرده‌اند.شاعران سعی کرده‌‌اند در شعرهایشان بیشتر به توصیفات و کمالات معنوی پیامبر اسلام (ص) بپردازند.

مدح و ستایش حضرت رسول(ص) در شعر امروز ما چقدر جای دارد؟

شعر معاصر ما نیز حاوی شعرهای فراوانی درباره‌ پیامبر اسلام است. شاعران جوان ما هم در حال حاضر با زبان و بیانی تازه به پایمبر گرامی اسلام در  شعرهایشان عرض ارادت می‌کنند و کمالات معنوی آن حضرت را در شعرهایشان به تصویر می​کشند.

"این روز ها که می گذرد هر روز" ... غرق ِقطره ای از دریای عماد خراسانی و به تعبیر اخوان، عماد جانم .

قطره ای از دریا مجموعه بیت های اهل بیتی ِ آن جان شفاف و شیفته است؛ این مجموعه از دست سید صدرالدین قوام شهیدی _صدرای عزیز_ پسر خاله ی ایشان به دستم رسید .  من عماد را برای اولین بار به پایمردی هم ایشان از نزدیک دیدم و بعدها در انجمن فرخ خراسان عکسی هم با این بزرگمرد به یادگار گرفتیم .  باید از خانم فاطمه نجاتی منفرد _خواهر زاده ی ایشان_ برای چاپ این اشعار سپاسگذار بود .  جای بسی دریغ بود اگر این اشعار به دست مشتاقان شعر عماد نمی رسید .

باری برای به روز شدن باید خورشید بود.
باشد که به  محبت و مروت شما به روز شویم.
یاعلی مدد.

آن جمله ی سخت ژرف، روشن شده است

روشن شده واژه، حرف روشن شده است

کرسی بگُذار و دفتر شعر بیار

بنشین که چراغ برف روشن شده است



شاید شد و پیش از آنکه باید آمد

ها! هیچ بعید نیست، شاید آمد

از رایحه ی روح هوا پر شده است

من منتظرم برف بیاید ... آمد !!



اینگونه بخیل، بی گمان زیبا نیست

زیباست ولی نه! آنچنان زیبا نیست

دارد مه و خورشید و ستاره اما

تا برف نبارد آسمان زیبا نیست



از نو در ِآسمان نگا! باز شده ست

ها باز شده است باز، ها! باز شده ست

پرواز سپید برف را می بینی؟

انگار پر فرشته ها باز شده است




نه مثل تگرگ ،ناگهان، رگباری

نه چون باران، ریز و درشت و جاری

قربان تو ای برف که در خلوت شب

با آن همه حرف، بی صدا می باری

دی ماه 89

هنر حج رمضون

سیا سوختیی اگر پوشت در حج رمضون

شب مهتابی بری مو قمر حج رمضون !

مون دالون مون حولی ،روی رازینه، تو حوض

پرهبت موره گیریفته دختر حج رمضون

مو دیگه مدعییم ،پس مکشم مگر مو پا ؟

نمترسم از شلار اصغر حج رمضون !

توریمه مندزم ازرو پوشت بوم صبح و غروب

مفته مونه تورم آخر کفتر حج رمضون

بیده هارم موتوم ،سیبیسدشم خو مکنم

بارشم ورمدرم مثل خر حج رمضون

کره خر چی طرح از روی خودش کپی زده

مثل امپر سیونیسمه اثر حج رمضون

راستی امپر سیونیستا که همه زرمزنن

سورئاله به گمونم  هنر حج رمضون

کار سختیه هنر وخته بخی ردیف بیشه

بگمونم که شیکسته کمر کج رمضون !

خلاصه هر چه بیشه ای تابلو مال خودومه

قیمتش هر چه بیشه از نظر حج رمضون

توضیح چند اصطلاح

دالون : کوچه سر ژوشیده ُدالان

حولی :(حیاط )

رازینه : پله

پرهب : اثر نور

شلار : رجز خوانی و گردن کشی

بیده : علف های تابیده شده که خشک می کنند برای زمستان گاو و گوسفند

سی بیست : شبدر

یا رسول الله، ختم المرسلین

شافع محشر، امین کائنات

یا امین وحی، ای حق الیقین

می شناسندت صفا،مشعر،منا

می پذیرندت چو جان در تن همه

خوشه چین فیض خاصت بوالحسن

یادگارت فیض کوثر فاطمه

کوفیان بعد از تو بی تشویش دین

فتنه ها کردند با آل تراب

آن لب و حنجر که می بوسیدی اش

بر سر نی رفت در شام خراب

بخش دوم

بي­گمان جمال­زاده، حق بزرگي بر گردن نثر داستاني معاصر دارد، اما در هيچ­يك از نامه‌هاي او اثري از انتظار، توقع و چشم­داشت از ديگران _كه معمولاً در زمان پيري شدت مي‌گيرد_ديده نمي­شود. انگار از سوي او هيچ وامي بر گردن ادبيات ايران سنگيني نمي­كند، شايد او خواسته­است، بزرگوارانه، حقوق خويش را فراموش كند، و جايگاه خود را ناديده بگيرد تا از آسيب چشم­داشت در امان بماند.

از همين رهگذر است كه در اين نامه­ها به جاي تكبر، خودبزرگ­بيني و خودخواهي، معمولاً فروتني، تواضع و خاكساري ديده مي­شود:

«از كتاب جديد بنونيست... كه شهرت عالم­گير پيداكرده است...، چيزي نمي­فهمم و متأسف و شرمنده­ام. سوادم آب مي­برد. اگر در پانزده الي بيست سطر... لب معني را برايم بنويسيد، خيلي ممنون مي­شوم. امان از بي­سوادي!» (نامه­ي بيست و سه، ص76)

«كتاب همين پريروز به دستم رسيد. خودتان مي­دانيد كه من اهل صرف و نحو نيستم و با مسائل لساني آشنايي كامل ندارم. ولي تا جايي كه فهم و ذوق اجازه مي­داد مورد استفاده قرار دادم... هر صفحه حاكي بر مطالب بسيار و انديشه­ي بي­شمار و داوري عالمانه است كه فهم و داوري چون من آدم ناشي بي­صلاحيتي از تشخيص كافي آن عاجز است... » (نامه­ي بيست و چهار، ص77)

«آخرين بار كه به ديدار بنونيست مي‌رويد، دستش را از جانب من ببوسيد» (نامه­ي بيست، ص69)

سخن ديگر آن­كه برخي از صاحب­نظران ادبي، نقش و جايگاه جمال­زاده را در نثر داستانيِ معاصر همانند نقش و جايگاه نيما در شعر مي‌دانند؛ اين داوري از سويي درست و از سويي ديگر نادرست است. در اين­كه جمال­زاده پس­از زين­العابدين مراغه­اي، طالبوف و مانند آن­ها نثر داستاني معاصر را  در مسيري تازه به جريان انداخت، مانند نيماست كه پس­از نسيم شمال،لاهوتي و مانند آن­ها شعر را در مسيري تازه به جريان انداخت. اما نوشته­هاي جمال­زاده در بستري ثابت و مشخص پديد آمد و در سير تاريخي آن­ها، روحيه­ي تحول­طلبي و كمال­جويي كمتر ديده مي­شود در حالي كه نيما در اشعار خود همواره در حال تحول، دگرگوني و تكامل است. اين روحيه در دو عبارت زير، از نيما و جمال­زاده بازتاب يافته­است:

جمال‌زاده: «من مي­كوشم كه حتي­المقدور زياد مرد روز نباشم و به آن­چه عموماً در گذشته بوده­ام با وفا بمانم » (نامه­ي بيست و پنج، ص81)

نيما: «ادبيات ما بايد از هر حيث عوض شود. موضوع تازه كافي نيست و نه اين كافي است كه مضموني را بسط داده به طرز تازه بيان كنيم... عمده اين است كه طرز كار عوض شود و آن مدل وصفي و روايي را كه  در دنياي باشعور آدم­هاست به شعر بدهيم... تا اين­ كار نشود هيچ اصلاح صورت پيدا نمي‌‌‌كند... » (نيما، درباره‌ي شعر و شاعري، به كوشش سيروس طاهيار، ص87)

در پايان سخن، متن دو نامه از نامه­هاي جمال­زاده و معين­فر را كه به فرجامي خوش انجاميده‌است، براي نمونه بازمي­خوانيم، تا  دريابيم كساني مانند دكتر معين­فر اگرچه نزديك به نيم­ قرن در خارج­از مرزهاي جغرافيايي ايران زندگي مي­كنند، اما همچنان در متن فرهنگي و ملي اين سرزمين جاري­اند و همواره قلبشان براي اعتلاي فرهنگ اين مرز و بوم مي­تپد:

نامه­ي سي

ژنو 11مارس 1989

از حالا «نوروز»، 1369، بر شما دوست عزيز مبارك­باد.

جواب نامه­ي سر تا پا  محبت و لطف سركار عالي را با تأخير بسيار مي­فرستم. رويم سياه، معذرت مي­طلبم. پيرم و تنها و ناتوان مانده­ام، و از اطراف نامه و كتاب و روزنامه و مجله و اوراق گوناگون فراوان مي­رسد و وامانده­ام و مي­كوشم حتي‌المقدور وصول بنويسم.

مرا دعوت مي­كنيد چند روزي نزد شما بيايم. قربان محبت و لطفت مي­روم. ولي چگونه مي­توانم بيايم، در حالي كه به زحمت راه مي­روم و آن­همه گرفتاري دارم. خدا خانه­ي تو مرد عزيز را آباد كند.

آيا برايتان ميسر است از مدرسه­ي السنه­ي شرقيه در پاريس استفسار فرماييد آيا مايل هستند كه كتابخانه­ي مرا پس­از وفاتم به آن­ها هديه كنم؟ در حدود دوهزار جلد كتاب (فرانسوي، آلماني، فارسي، قدر كمي انگليسي و مجلداتي روسي) دارم در 11قفسه (دو قفسه آثار خودم و كتاب­هايي كه درباره­ي من و يا كتاب‌هايي كه درضمن آن‌ها از جمال­زاده سخن رفته­است) دارم. مثلاً 21جلد دايرةالمعارف ماير آلماني. و ازاين گذشته لااقل ده­پانزده صندوقچه­ي مقوايي(به‌طول و عرض 60 تا 70 سانتي­متر و 50 سانتي­متر ارتفاع) پراز يادداشت­ها و مقالاتم (دست­نويس) و نامه­ها و مطالب گوناگون مفيد. حاضرم كه اگر قرار شد تقديم كنم، يك­نفر در ژنو صندوق­هاي مقوايي بزرگ محكم (ده تا پانزده) بياورد و كمك كنند كتاب­ها و اوراق را در صندوق بگذارم و به خرج خودشان به پاريس حمل كنند و جايي بگذارند كه در دسترس طالبان باشد. قرار قطعي را البته بعدها خواهيم داد ولي اساساً مجاني خواهم تقديم­كرد.

قربانت: جمال­زاده

 در حاشيه:

آيا در مورد كتابخانه­ام پيشنهاد ديگري داريد؟ اگر فكري داريد، برايم مرقوم داريد.

نامه­ي سي و يك

20مارس 1989

سلامٌ­عليكم

دوست بزرگوار حضرت آقاي جمال­زاده،

از درگاه حضرت احديت سلامتي و كامروايي و راحتي خيال شما را خواستارم. قبل­از هر چيز فرا رسيدن نوروز را به شما تبريك مي­گويم. الآن اينجا ساعت 5بعداز ظهر است و به وقت تهران7،5. در آنجا ساعت 7 تحويل سال بوده­است. لابد احباب دور بساط هفت­سين جمعند و مشغول ديدوبوس. اگرچه فرمود:

اي مرغ بوستان تو و نوروز و نوبهار

                     پرواز ما مجوي كه در دام بسته­ايم

عيبي به ما نيست كه مرغ خيال را پرواز دهيم و خود را در كنار يار و ديار ببينيم...

اما در مورد اهدای كتابخانه­ي شما. البته و صدالبته نيتي است خير و پربركت. اما دو شرط بايد محترم نگاه­داشته­شود:

1- اگر قرار است باقيات و صالحاتي انجام گيرد و عملي خير، بايد ديد مستحق‌ترين «كيست» و لايق­ترين كدام.

2- كتابخانه­ي شما به­طور يكجا و كلي همراه با نوشته­هاي شما، يادداشت‌هاي شما، دست­نويس­هاي شما، و... و... ، به­نام شما، بايد در محلي نگاه‌داري شود، به‌نام خود شما، در سالني، در اطاقي... نه آن‌كه در كتابخانه­اي بزرگ بين كتاب‌هاي ديگر، بدون حتي نام ونشان، پراكنده شود. بنابر احترام بدين دو شرط، بهترين جا، مستحق­ترين جا، لايق­ترين جا، همانا گوشه­ايست از ديار خودمان. شما اگرچه از راه دور، عمري به ياد يار و ديارقلم زده­­ايد، به ياد يار و ديار، به فرهنگ و ادب آن عشق ورزيده­ايد. در آن ديار مشتاقان و خوانندگان فراوان داريد. احتياج هم در آنجا بيشتر است. حق­شناسي هم در آنجا بيشتر، علي­رغم هرچه ناملايمات كه ممكن است وجود داشته­باشد. شرط دوم هم در ايران خيلي راحت­تر و بهتر انجام مي­گيرد تا اينجا. يعني به­سهولت مي­توان در دانشگاهي، اطاقي، غرفه­اي از كتابخانه­اي آن را مختص شما كرد.

استحقاق و نياز كتابخانه­ي مدرسه­ي السنه­ي شرقيه يا مؤسسات ديگر در اينجا به‌مراتب از ايران كمتر است. شرط دوم هم اصلاً رعايت نخواهدشد: كتابخانه‌ي شما حل خواهدشد و پراكنده در كتابخانه­ي بزرگ و خدا مي­داند به سر يادداشت­ها و نوشته­هاي چاپ‌نشده چه خواهدآمد. من در مورد كتابخانه­ي پربهاي بنونيست كه چندسالي وقتم را صرف منظم­كردن آن گذاشتم، بايد روزي مفصل صحبت كنم: چه بر سر آن آمد و شرح بي­لياقتي ونمك­نشناسي و قدرنداني اين فرانسوي­ها كه منجر به ازدست­دادن آن كتابخانه­ي پربها شد! داستاني غم­انگيز ولي پندآميز.

علي اي­حال، اگر شما تصميم بگيريد كه كار خيرتان در مورد ايران انجام گيرد، من به­طور جدي مي­توانم تماس برقرار كنم و اين مسئله را با كساني كه در ايران، از طرفي، با كتاب و علم و دانشگاه سروكار دارند و از طرفي ديگر، لايقند و قابل­اطمينان، به بهترين شكلي حل كنم.

جناب جمال­زاده، چون از سر اخلاص با من مشورت كرديد، از سر اخلاص من‌هم نظر دادم. حتي پايم را بالاتر مي­گذارم و جسارتاً مي­گويم: اگر من جمال‌زاده بودم، حتي الان، در زمان حياتم، كتابخانه­ام را وقف مي­كردم و تحويل مي­دادم كه عملي زيباتر بود و خود ناظر بودم كار چگونه انجام مي­گيرد و به‌خصوص كه مي­توانستم تسهيلات كار را فراهم آورم و در احترام­گذاري به نيتم نيز نظارت كنم. حتم دارم در ايران خيلي كسان خوشحال خواهندشد كه جمال‌زاده را در ميان كتابخانه­اش، در ميان كتاب­هايش، در گوشه­اي از آن ديار ببينند كه حتي در زمان حياتش براي او به درگاه خدا دعا كنند. چه از اين بهتر!

خيال نكنيد كه اين­طور نظردادن و نوشتن اين­گونه مطالب راحت است. ولي چون نيت شما خير است و من­هم از روي اعتقاد و صميميت نظر مي­دهم، به خود شجاعت بخشيدم!

...

البته اگر تصميم آخرتان باز اين باشد كه كتابخانه­ي خود را به مدرسه­ي السنه­ي شرقيه يا مؤسسه­اي ديگر بهتراز آن، هديه كنيد، من كاملاً در اختيار شمايم. چه تصميم نهايي با خود شماست اگرچه من معتقدم بهترين جا ايران است.

من اين حـروف نـوشتم چنان كه غيـر ندانست

           تو هم ز روي كرامت چنان بخوان كه تو داني

منتظر نامه­ي شمايم و به خدايتان مي­سپارم.

ارادتمند: محمدجعفر معين­فر.

*   *   *

جمال­زاده در بخشي از نامه­ي شماره­ي سي و سه به معين­فر نوشته­است:

«... درباره­ي كتابخانه­ام سرانجام تصميم گرفتم كه به دانشگاه تهران هديه بدهم...» (ص97)

و در پاسخ به او، معين­فر در نامه­ي سي و چهار نوشته­است:

«به عقيده­ي ناچيز من، بهترين تصميم را در مورد كتابخانه­ي خويش گرفته­ايد، صميمانه به شما تبريك مي­گويم و از ايزد منان براي اين­كار پر خير و بركت، براي شما اجر و ثواب فراوان مي­خواهم...» (ص98).

تا روز رستاخيز، فردایی نخواهد داشت
هركس كه با ما زير اين سقف ترک خورده است

راه تو به هر قدم که پویند خوش است

وصل تو به هر صفت که جویند خوش است

روی تو به هر چشم که بینند نکوست

ذکر تو به هر زبان که گویند خوش است

                                                فدایی لاهیجی

پهنای آسمان را از کثرت تماشاگران کاستی‌یی نرسد. آن آبی بی‌کران به هر چشم، جلوه‌ای نامکرر دارد و به هر زبان، طنینی خوشایند. او از هر وسعتی وسیع‌تر است و از هر کلامی فراتر. آنان که زیبایی او را درک کرده‌اند و جلوه‌ای از آن زیبایی در جان‌شان افتاده است، همه چشم‌ها و گوش‌ها و زبان‌ها را در درک این زیبایی سهیم می‌خواهند.

..

رباعی، از آن دست‌ قالب‌های جذابی است که شاعران فارسی هیچ‌گاه از یادش نبرده‌اند. تقریباً در همه دوران‌های شعر فارسی، در این 1200 سالی که از عمر رباعی مکتوب می‌گذرد، شاعران از خلق رباعی باز نایستاده‌اند. در بعضی دوران‌ها، شاعران توانسته‌اند از خود چیزی بدین قالب بیفزایند و آن را غنی‌تر کنند، و در بعضی دوران‌ها، رخوت و رکودی در این قالب حکم‌فرما شده است. یکی از دوره‌های کم‌تحرک رباعی، دوره تیموریان است. دوره‌ای که از اواخر قرن هشتم تا اواسط قرن دهم هجری را در برمی‌گیرد (حدود 150 سال). نه اینکه در این مدت، در خلق رباعی خلل افتاده باشد و کسی رباعی نگفته باشد. نه. اما رباعی دلچسب و ماندگار در این دوره تاریخی، به نسبت دوره‌های دیگر کمتر یافت می‌شود.

جامی که سرآمد شاعران قرن نهم هجری و به تعبیری خاتم الشعراست، حدود 700 رباعی از خود بجای گذاشته و به این قالب کهن، علاقه عجیبی هم داشته است. اغلب رسایل او مثل لوایح و لوامع و شرح قصیده تاییه ابن فارض، مشحون از رباعی است. اما بیشتر این رباعیات، متکلف و مصنوع‌اند. از خواجه ابوالوفای خوارزمی ـ مشهور به پیر فرشته ـ (متوفی 835 ق) حدود 250 رباعی عارفانه در دست است که حتی یک فقره آن نیز امروزه دلی را نمی‌جنباند. همین گونه است رباعیات عرفانی (یا بهتر بگوییم عرفان‌زده) شاعری به نام پیر جمال اردستانی (متوفی 879 ق) که مجموعه‌ای از رباعیاتش به نام میزان الحقایق به‌همت دکتر محمود مدبری تصحیح و چاپ شده و دربردارنده حدود 400 رباعی است. هیچ‌کدام ازین 400 رباعی را نمی‌توان به طیب خاطر و رضا و رغبت خواند و در گوشه ذهن جای داد.

در تذکره ارزشمند «تحفه سامی» که به ذکر احوال و اشعار شاعران قرن نهم تا اواسط قرن دهم اختصاص دارد و سام میرزا صفوی در 957 ق آن را پرداخته است، شاید جز 7 ـ 8 رباعی جاندار و پر شور و تپنده نتوان یافت.

اما در بین شاعران این دوره، یک شاعر رباعی‌سرا هست که رباعیاتش طعم متفاوتی دارد و شور و حال عجیبی بر آنها حاکم است. وی کسی نیست جز شیخ‌زاده لاهیجی متخلص به فدایی. فدایی لاهیجی، فرزند شیخ محمد اسیری لاهیجی (متوفی 912 ق) است. پدرش، از کبار مشایخ نوربخشیه بود و کتاب مفاتیح الاعجاز او (در شرح مثنوی گلشن راز شبستری) از آثار معروف عرفانی است. شهرت شیخ زاده هم به‌واسطه نسبت او با این پدر عارف مسلک است. اما پسر در زندگی، طریقت شاعری و خوش‌باشی در پیش گرفت و کاری به مرام و مسلک پدر نداشت. به گفته سام میرزا، «از غایت شرب مدام، فرق میانه صبح و شام نمی‌کرد» و این رباعی او گواه این معنی است:

از باغ جنان فتاده در دام عذاب

آدم ز پی گندم و من بهر شراب

مرغان بهشتیم، عجب نبود اگر

او از پی دانه رفت و من در پی آب!

..

به گفته سام میرزا، فدایی «در اصناف شعر خصوصاً رباعی بی‌بدل بود». وی سه رباعی ازو نقل کرده است. در عرفات العاشقین، 21 رباعی ازو موجود است و ناظم تبریزی نیز 12 فقره از رباعیات او را نقل کرده است. ازین 30 رباعی بجا مانده، می‌توان گفت که وی رباعی‌سرایی گزیده‌گو و توانمند بوده است. رباعیات او اغلب رباعیاتی عاشقانه و خیامانه هستند و غنای عاطفی زیادی دارند. بعضی از رباعیات او به ابوسعید ابوالخیر و فکری مشهدی و دیگران منسوب است. از جمله، رباعی مورد بحث ما که موضوع این نوشتار است، و دو رباعی زیر  به ابوسعید نسبت یافته است:

هرچند که دل به وصل شادان کردیم

دیدیم که خاطرت پریشان کردیم

خوش باش که ما خوی به هجران کردیم

بر خود دشوار و بر تو آسان کردیم

..

عاشق من و دیوانه من و شیدا من

شهره من و افسانه من و رسوا من

کافر من و بت پرست من، ترسا من

این‌ها من و صدبار بتر زین‌ها من!

تسلیم

تيري به خطا هم اگر انداخته باشي

 حاشا که مرا از نظر انداخته باشي

بايد که به تسليم در اين عرصه درآيي

 يعني که در اين‌جا سپر انداخته باشي

 بر چوبة ني، راز اناالحق، نتوان گفت

 الّا که به تسليم، سر انداخته باشي

 منزل نتوان کرد در اين قاف، چو ققنوس

 بايست به پر، شعله در‌انداخته باشي

يک جام از اين باده کشيدم، جگرم سوخت

 شايد که در اين خُم، نظر انداخته باشي

 از من مطلب، صحبت افسردگي‌ام نيست

تا در نفسم، شعله دَر‌انداخته باشي

 پيش از تو وفا نيز در آيين جفا بود

شايد که تو اين رسم برانداخته باشي

 با نالة من، تير دعا، بال اثر داشت

 جز آن‌كه تواش از اثر انداخته باشي

 سر‌سبز‌ترين جنگل شاداب، توان ديد

تا جلوه به کوه و کمر انداخته باشي

 اي ديده مبار اين‌ همه سيلاب، که ترسم

سامان مرا، در خطر انداخته باشي.

سلام

دیگه لابد به تاخیر ها من در پست مطلب عادت کرده اید . سعی می کنم بیشتر به روز شوم

بغضی که مونده توی گلوی کوچه ها منم

صبح تا شب خسته به جستجوی کوچه ها منم

یه روزایی دلم از زندگی سیره پسرم

دل من یه وقتایی خیلی می گیره پسرم

وقتی یادم میاد از روزای خوب بچگی

سحرای باصفا صبح و غروب بچگی

یاد یک درخت آلوی قدیمی توی باغ

یاد تیر کمون و خاموشی آخرین چراغ

یاد گرگم به هوا یاد الک دولک به خیر

یاد اولین نگاه من و دخترک به خیر

سرخی گونه اون دختر کولی منو کشت

خنده ساده دختر توی حولی منو کشت

راستی تو معنی حولی رو نمی دونی بابا

حولی یعنی یه حیاط اما نه اندازه ما

یه حیاط ساده با حوضی به قد یه خونه

مال ما و چارتا مستاجر بی آشیونه

من و چارتا دختر نق نقو و چارتا پسر

مادرم سیده زهرا پدرم اوسا صفر

اون که از اول عمرش ساخته شد واسه سفر

عصر یک پاییز غمگین بی خبر رفت ، بی خبر

دیگه حتی نیومد خسته و درمونده غروب

دیگه حتی نیومد از همه جا رونده غروب

دستای خسته و پینه بسته رفتن زیر خاک

عشقای صمیمی و تشنه شکستن زیر خاک

حالا من موندم و یک درد قدیمی پسرم

مثل یک خاطره سرد قدیمی پسرم

بغضی که مونده توی گلوی کوچه ها منم

اسرافیلی در «حیاط خلوت کلمات» به دنبال «صخره و پلنگ»

تازه‌ترین آثار حسین اسرافیلی در سه مجموعه جدید با عنوان «حیاط خلوت کلمات»، «صخره و پلنگ»و «دو پنجره» توسط انتشارات انجمن قلم به زودی منتشر می شود. 

 «حیاط خلوت کلمات» عنوان مقالات ادبی حسین اسرافیلی است که در موضوعات شعر و نقد ادبی تاکنون در نشریات مختلف به چاپ رسیده است و نویسنده برای نخستین بار این مقالات را که شامل 25 تا 30 مقاله است در یک مجموعه منسجم گردآوری کرده است و با عنوان حیاط خلوت کلمات به زودی منتشر می کند و قرار است این مجموعه را انتشارات انجمن قلم ایران راهی بازار نشر کند.
 
«صخره و پلنگ» عنوان مجموعه اشعار دفاع مقدسی حسین اسرافیلی، شامل غزل و قطعه است که تاکنون در هیچ جایی منتشر نشده است و شاعر برای نخستین بار این مجموعه را منتشر می کند. «دو پنجره» نیز عنوان دو مثنوی بلند از این شاعر است که البته این دو مثنوی در گذشته به صورت دو مجموعه جداگانه با نام های «عبور از صاعقه»و «مثل آتش که در دل سنگ» به چاپ رسیده بود. 
 
 حسین اسرافیلی درباره این دومثنوی به خبرنگار خبرآنلاین می گوید: مثنوی عبور از صاعقه یک مثنوی بلند در رثای شهید محلاتی است که در زمان جنگ ،هواپیمای وی توسط بعثی ها منفجر شد. همچنین مثنوی مثل آتش که در دل سنگ نیز عنوان یک مثنوی دیگر است که به موضوع فلسطین و مظلومیت مردمان این آب و خاک می پردازد و در گذشته هر یک از این دو مثنوی به صورت مستقل چاپ شده بودند.
 
وی توضیح داد: چاپ این دو مثنوی در بازار وجود نداشت از این رو تصمیم گرفتم این دو مثنوی را در یک مجموعه متمرکز برای بار دوم به چاپ بسپارم  که البته این مجموعه را نیز انتشارات انجمن قلم برای دومین بار منتشر خواهد کرد. 
 
 حسین اسرافیلی اسرافیلی اول اسفند 1331 در تبریز به دنیا آمد. وی از شاعرانی است که در طول سال‌های 1358 تا 1366، در حوزه هنری حضوری فعال داشت و به دفعات همراه با دیگر شاعران و به منظور شعرخوانی در نقاط مختلف رزم، عازم جبهه‌ها شد. 
 
اسرافیلی غیر از سرودن شعر به خطاطی، نقاشی و مجسمه‌سازی نیز علاقه دارد. وی در طول سال‌های 1360 تا 1367 مسوولیت صفحه ادبی مجله پیام انقلاب را به عهده داشت و عضو شورای شعر و موسیقی صدا و سیما و شورای شعر نیروهای مسلح بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس است. 

معروف‌ترین مجموعه شعر او تولد در میدان است که به عنوان یکی از آثار برتر شعر دفاع مقدس در دهه 60 از سوی بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس برگزیده شد. آتش در خیمه‌ها، مجموعه شعر عاشورایی، عبور از صاعقه، گزیده ادبیات معاصر شماره 5، مردان آتش‌نهاد، آتش در گلو، آیینه‌های شعله‌ور از سروده‌های اوست.

منبع: خبرآن لاين

زنده ياد «بامداد»

زنده ياد «شهريار»

زنده ياد «اميد» و «عارف» و«فروغ» و «عشقی» و «سپهری» و هزار شاعر بزرگ و نامدار

بی مزار و با مزار

زنده ياد و ... خسته‌ام از اين همه شعار

اين همه دروغ و داردار

زنده ياد و زنده ياد و زنده ياد

زنده باد شاعری كه زنده است و زندگی

روی خوش به او نشان نمی‌دهد؛

شاعری كه نقد عمر را در هوای شعر ناب می‌دهد به باد

شاعری كه ...

زنده باد و زنده باد و زنده باد

عجب حکایتیه، من می گم تو دریایی
تو هی دلت بزنه پر که بادبون باشی
 

هوالحق

هر چه خدا خواست،
                         همان
                                 می شود.

نوشته های این صفحه، فقط همان بخشی که به تایید نقل و نفس ِ حسن عزیز می رسد درست است

و بعد اینکه :

20 کیلومتری جاده ی قم بود که با حسن در خصوص همین صفحه گفتگو می شد. پس چه نامی حاضرتر از همین نام؟

گفت :

دلم در سینه پیدا نیست گویی
به استقبال زخم تازه رفته ست

با درود و دعا
مرتضی امیری اسفندقه

ای دل تو که مستی - چه بنوشی چه ننوشی-

با هر میٍ نا پخته نبینم که بجوشی

این منزل دلباز نه دزدی ست نه غصبی

میراث رسیده ست به ما خانه به دوشی

دلسردم و بیزار از این گرمی بازار

غمهای دم دستی و دلهای فروشی

رفته ست ز یاد آن همه فریاد و نمانده ست

جز چند اذان چند اذان در گوشی

نه کفر ابوجهل و نه ایمان ابوذر

ماییم و میانمایگی عصر خموشی

ما شاعرکان قافیه بافیم و زبان باز

در ما ندمیده ست نه دیوی نه سروشی

                        تصاوير آرماني در شعر جنگ


                                                       ساير محمدي

اشاره:

   «زخم سيب» مجموعه اشعار برگزيده پانزدهمين كنگره سراسري شعر دفاع مقدس است كه به اهتمام حسين اسرافيلي فراهم آمده و از سوي نشر صرير (وابسته به بنياد حفظ آثار و نشر ارزش هاي دفاع مقدس) چاپ و منتشر شده است. «كوه ها سنگ مي زايند» مجموعه اي از شعر شاعران ايران است كه در دفاع از ملت مظلوم فلسطين و با مضمون انقلاب سنگ سروده شده است. اين مجموعه را حسين اسرافيلي گردآوري و نشر صرير منتشر كرده است. حسين اسرافيلي متولد ۱۳۳۰ تبريز، داراي مدرك ليسانس ادبيات فارسي، به عنوان كارمند بازنشسته، تمام وقتش را در اين سال ها صرف شعر و ادبيات مي كند. وي نخستين مجموعه شعرش را تحت عنوان «تولد در ميدان» در سال ۶۴ توسط حوزه هنري منتشر كرد و تا امروز ۱۵ عنوان كتاب در كارنامه اش دارد كه بخش اعظم آن در زمينه ادبيات دفاع مقدس است. آثاري چون آتش در خيمه ها، در سايه ذوالفقار، عبور از صاعقه، شرحه - شرحه آتش، مثل آتش كه در دل سنگ و...

    *آقاي اسرافيلي، كتاب «زخم سيب» چگونه شكل گرفت؟ اين گزيده از ميان چه تعداد شعر فراهم آمده است؟
    سال گذشته كه در تدارك برگزاري پانزدهمين كنگره سراسري شعر دفاع مقدس در اروميه بوديم، در فراخواني از شاعران سراسر كشور دعوت به شركت در اين كنگره كرديم. حدوداً ۱۲ هزار قطعه شعر به دبيرخانه كنگره پانزدهم ارسال شد، در ميان اشعار رسيده گاه به اسم هاي آشناي شاعراني برمي خورديم كه سال هاي سال حضورشان را در عرصه هاي ادبيات دفاع مقدس شاهد بوده ايم و اين بار شعرهايي تازه با نگاهي نو فرستاده بودند كه دريچه اي ديگر پيش چشم مي گشايد. در كنار اين نام هاي آشنا اسامي جديدي با آثاري ارزشمند توجه همه را به خود جلب كرده بودند. شعرها با تصاويري تازه و تخيلي خلاق و تعهدي پنهان در پشت هر واژه مانند پرتو چراغي همه زيبايي هاي جهان را پيش چشم مجسم مي كرد.
    از ميان ۱۲ هزار قطعه شعر بنا به انتخاب و صلاحديد يك هيأت كارشناسي تعدادي از اشعار را در قالب كتابي به عنوان يادمان كنگره پانزدهم منتشر كرديم كه به نام «زخم سيب» چاپ شد.
    * هيأت كارشناسي يا هيأت داوران كه اشعار كنگره را براي چاپ در اين مجموعه داوري و گزينش مي كردند، چه كساني بودند؟
    اسامي هيأت داوران، استاد مشفق كاشاني، آقاي بيگي حبيب آبادي، آقاي عليرضا قزوه، آقاي مؤدب، شيرينعلي گلمرادي و حميدرضا شكارسري بودند. از جمله داوران اين كنگره آقاي بيت الله جعفري بودند كه چون كنگره در اروميه برگزار مي شد و تعداد زيادي شعر به زبان تركي به دبيرخانه رسيده بود، ايشان به عنوان كارشناس شعرهاي تركي مسئوليت بررسي و انتخاب اين دسته از شعرها را به عهده داشتند. البته از بين اين شعرها چند شعر به فارسي ترجمه شد و در اين كتاب آمده است. به هر حال ماحصل ساعت ها و هفته ها كار و تلاش هيأت محترم داوران مجموعه اي از اشعار خوب و موفق ادبيات دفاع مقدس است كه هر كدام با زبان و بياني خاص و در قالب هاي گوناگون شعر امروز ايران، با انديشه و احساس ويژه، داوران دفاع مقدس و حماسه و ايثار و شهادت را بازتاب مي دهند. جالب است بدانيد كه در ميان اين آثار، آثار شاعران جواني كه حتي چند سال پس از پذيرش قطعنامه پا به جهان گذاشته اند، ديده مي شود كه حيرت انگيز است و نشان از آينده پربار و بالنده شعر آنها مي دهد.

   - شما هم به عنوان دبير كنگره و هم به عنوان شاعري با كارنامه مشخص، شعر دفاع مقدس را در برگزاري ۱۵ كنگره چگونه ارزيابي مي كنيد؟

    البته در كنگره پانزدهم يك بخش ويژه تحت عنوان «شعر مقاومت» به مناسبت تجاوز رژيم اشغالگر قدس به لبنان و مقاومت شجاعانه حزب الله و سيدحسن نصرالله كه جهان را به اعجاب واداشت، تدارك ديديم و فراخواني داده شد كه در پايان تعدادي از آثار برجسته را كه در ارتباط با همين موضوع سروده شده، گزينش كرديم و در كنار ساير اشعار برگزيده دفاع مقدس در كتاب «زخم سيب» آورده ايم. اما در ارتباط سير تحول شعر دفاع مقدس از آغاز تا امروز بايد گفت، شعر شاعري و تهييجي، شعر انديشه، شعر نو، غزل، دوبيتي با كيفيت هاي متفاوت و رويكرد مختلف و در حد و اندازه هاي گوناگون از مختصات و مؤلفه هاي شعر دفاع مقدس در طول سال هاي جنگ و بعد از آن بود. يعني از زمان آغاز جنگ كه شعر جنگ متولد شد و گسترش يافت تا سرانجام به رشد و اعتلابرسد، هم شعر انديشه و شعورمند سروده شده و هم شعر شعاري و تهييجي. حالابرخي از دوستان توانايي شان همين قدر بود كه به دليل بي تجربگي، سطح كارشان تا حدودي نازل باشد و با شعار قرابت هاي زيادي داشته باشد. چنان كه اين دسته از شاعران سطح كار عمومي شان هم پائين بود و زبان و بيان شان در همين حد بود و فراتر از اين از آنها انتظار نمي رفت. اما عزيزاني هم بودند مثل سيدحسن حسيني كه در همان ايام مجموعه «هم صدا با حلق اسماعيل» را منتشر مي كند كه شعرهايي مثل «اي زده شعله به شب بارقه باورتان» را در خود دارد. اين شعر اگرچه آميخته با شعار است، اما عمق دارد و شعريت آن قابل ترديد و تشكيك نيست. يا شعر «مي روم مادر كه اينك كربلامي خواندم» هر چند رنگي از شعار را در خود دارد منتها كسي مثل سيدحسن حسيني شعارش هم به شعور نزديك بود. شعورمند، در عين حال بازتابي از شعارهاي انقلاب بود. در اين ميان برخي هم شعرهايشان در سطح شعار باقي مي ماند. عمق نداشت. البته شرايط اجتماعي و فضاي جامعه و شرايط جنگ در آن زمان كه هر روز آژيرهاي آمبولانس ها فضاي شهر را پر مي كرد و آمبولانس ها با صداي آژير قرمز در خيابان ها جولان مي دادند، سر هر كوچه حجله شهيدي برپا بود چنين مي طلبيد كه شاعر هم تحت تأثير اين موقعيت، اشعار تهييجي بنويسد چرا كه متأثر از جو و فضاي جامعه بود و شعرش ناگزير بازتابي از همين شرايط. بنابراين در آن شرايط شعر هم نمي توانست به شعارهاي جنگ نپردازد و شاعر هم به دنبال شعر انديشه برود و با تعقل و تفكر شعر بسرايد. پرداختن به جنگ و شعارهايش در آن بحبوحه خود خردمندانه ترين شيوه اي بود كه شاعران جنگ در پيش گرفته بودند.
    * البته همه شاعران رويكرد يكساني نداشتند.
    شاعراني هم بودند كه شعري در اين زمينه ننوشتند و خود را در جريان اين رويداد عظيم تاريخ قرار ندادند. ما هم گله مند بوديم كه فلان شاعري كه متعلق به اين آب و خاك است، شاعري كه به مناسبت زلزله تركيه شعر مي نوشت اما در ۸ سال كه هر روز زلزله جنگ قرباني مي گرفت و دسته دسته فرزندان اين مملكت جان خود را در طبق اخلاص مي نهادند و براي حفظ امنيت و ايمان و جغرافياي اين سرزمين مي جنگيدند و به شهادت مي رسيدند، حتي يك سطر اين شاعران، حماسه ۸ سال دفاع مقدس را در آثارشان بازتاب ندادند. اين شاعران كه آن روز به هر دليل شعري در اين زمينه ننوشتند، امروز به اين نتيجه مي رسند كه خردمندانه ترين روش اين بود كه لااقل از دور دستي بر آتش داشته باشند. به هر حال ايران وطن اين دسته از شاعران هم بود. هرچند عده اي از همين شاعران امروز مدعي اند كه در اين ارتباط شعر نوشته اند، اما منتشر نكرده اند و يا در مطبوعات چاپ نكرده اند.

    * ما از بحث اصلي دور شديم، قرار بود ارزيابي خودتان را از سير تحول شعر دفاع مقدس در دو - سه دهه اخير بگوييد.
    در آن مقطع كه جنگ در جريان بود و دوره تب و تاب و التهاب جنگ بود آن شور و حالي كه در ميان رزمندگان وجود داشت اعزام جوانان بود. شعر هم در كنار اين رويدادها حضوري پررنگ داشت. اما بعد از پايان جنگ كه جامعه به سمت سازندگي روي آورد و آن شور و حال و التهاب تا حدودي فرونشست و آرامشي در همه جا حكمفرما شد، شعر هم به سمت عقلاني شدن و فاصله گرفتن از شعار حركت كرد. يعني شعر هم ديگر لباس رزم را از تن به درآورد و رخت فاخر به تن كرد. در اين فاصله البته شاعراني كه دل در گرو شعر متعهد داشتند باز هم شعر متعهدانه را ادامه دادند. فقط نوع برخورد عوض شد يعني شاعر ديگر در وصف آزادسازي خرمشهر شعر نمي گفت يا در مورد شكست حصر آبادان نمي سرود. اين بار موضوع شعر عوض شد و فرم و قالب ديگري مي طلبيد كه بازتابي از اين رويكرد را در شعر شاعران يكي - دو دهه اخير مي بينيم. به تعبيري هر چه از روزهاي اول جنگ فاصله مي گيريم، شعرها توانمندتر، عقلاني تر، منسجم تر و به لحاظ كيفيت بهتر مي شود.

   چگونه به  * شما به عنوان شاعر از دفتر اول «تولد در ميدان» تا امروز چه مراحلي را در شعر از سرگذرانديد؟ داوري سير تحول شعر خودتان مي پردازيد؟
    من بيشتر شعرهاي دوره اول خودم را مي پسندم. شايد به اين دليل كه هنوز دل در گرو آن روزها و آن رويدادها دارم. علاوه بر آن كه با گذشت اين مسائل من در زمينه شعر آئيني بيشتر كار كردم. آخرين مجموعه شعر من «شرحه، شرحه آتش» شعري است كه در ارتباط با حضرت زينب(س) سروده شده است و در رابطه با وقايع عاشوراست. يعني به شعر آئيني مي پردازم و احساس مي كنم ديني نسبت به ائمه معصومين و اهل بيت عصمت دارم كه بايد ادا كنم. گرفتاري انسان ها از جمله گرفتاري هاي خود من در زندگي روزمره و مشغله هاي فكري ما در اين سال ها ما را از پرداختن تمام وقت به ادبيات جنگ بازداشته است. مثل زمان جنگ ديگر زندگي ما بسيجي وار نيست. ادعاها زياد شده، عيالوار شده ايم، بچه ها بزرگ شده اند، تقاضاهايشان زياد شده است. همين مسائل ما را مجبور كرده كه وارد كارهايي اجرايي بشويم و همين مسائل ما را از مطالعه و نوشتن و كار كردن در حوزه ادبيات دور كرده است.
    يك زماني شور وعلاقه، نيروي جواني مرا از منزلم در نظام آباد به ميدان انقلاب و به حوزه هنري مي كشاند تا دور هم جمع بشويم و شعر بخوانيم و آثار يكديگر را نقد بكنيم.

    * به لحاظ شكل و قالب چطور؟ آيا تمام شعرهاي شما در اوزان عروضي و در قالب كلاسيك سروده شده و مي شود؟
    عمده سروده هايم در قالب كلاسيك و در اوزان عروضي است. از همان ابتداي راه يعني كتاب «تولد در ميدان» شايد حدود ۱۰درصد از شعرهايم در قالب سپيد و نيمايي و آزاد سروده شده است. الآن هم در اغلب مجموعه هايم چند شعر آزاد دارم. در كتاب «آتش در گلو» كه در سال ۷۳ منتشر كردم ، در مقايسه با ديگر كتاب هايم اشعار بيشتري در قالب آزاد چاپ شده است.

    * زيباترين كاري كه تاكنون سروده ايد، كدام شعر است؟
    شعري از مجموعه «تولد در ميدان» دارم، كه گمان نمي كنم در خاطرم مانده باشد. شعر اين گونه شروع مي شود:
    باز مي خواند كسي در شيهه اسبان مرا
    منتظر استاده در خون چشم اين ميدان مرا
    مي برم منزل به منزل چوب دار خويش را
    تا كجا پايان دهم آغاز كار خويش را
    اما اجازه بدهيد شعر ديگري كه دم دست دارم براي شما بخوانم:
    تير اي گرم يادگار پدر
    هم نفس با پدر به گاه خطر
    تير اي بارها خطر كرده
    از دل خشم و خون گذر كرده
    رفته لب تشنه بي اشارت آب
    گشته از خون دشمنان سيراب
    در شب وحشي عدو رفتار
    پلك چشم تو تا سحر بيدار
    ياد بادا پدر به آيين اش
    تو هماره به زير بالين اش
    ياد بادا كه در صف پيكار
    سرخ رو آمدي برون از كار
    گاه بودي به دست پيغمبر
    گه به پيكار در كف حيدر
    گاه در كربلاعلم زده اي
    خط مردانگي رقم زده اي
    شعرهايي كه آن زمان بيشتر بر سر زبانها بود، شعرهايي از اين دست بود. شعرهايي بود كه براي دوستان مي خوانديم و ارجمندي خاصي داشت.

    * از ميان اشعار شاعران ديگر كه در زمينه ادبيات دفاع مقدس سروده شده، كدام شعر را خيلي مي پسنديد و دوست داريد؟
    من شعرهاي مرحوم سيدحسن حسيني را دوست دارم. شعرهاي سلمان هراتي را دوست دارم. اشعار قيصر امين پور مرا سخت مجذوب مي كند. اما اگر بخواهم تنها يك قطعه شعر را انتخاب كنم، احتمالاً آن شعر «شعري براي جنگ» قيصر امين پور است. ضمن اين كه شعر «جنگجوي چهارده ساله» محمدرضا عبدالملكيان را هم نمي توان فراموش كرد.

    * شما فكر مي كنيد حضور شاعر در عرصه نبرد و در ميدان جنگ چقدر در كارش مؤثر است؟ شما شخصاً چند وقت در جبهه حضور داشتيد؟
    حضور درجبهه ها، هم به صورت رزمنده و هم به صورت ديد و بازديدها و اجراي برنامه شعرخواني به مناسبت هاي مختلف، براي هريك از ما پيش مي آمد. يك وقت مي ديدي دوستان شاعر از حوزه هنري تماس مي گرفتند و مي گفتند مي خواهيم عيد پيش رزمنده ها در جبهه باشيم، ما هم بلافاصله بار سفر مي بستيم. زنده ياد محمدعلي مرداني كه سني بيشتر از ما داشت دست مرا وقتي خسته مي شدم مي گرفت و مي گفت اين لشكر عاشورا از تبريز آمده اند. بايد براي اين بچه ها شعر بخواني. به زبان تركي. بايد بخواني تا بيشتر لذت ببرند. براي ما هم لذت بخش بود حضور در جبهه و بودن در كنار رزمنده ها. اگر آن ايام در جبهه هم نبوديم، صداي آژيرها در خيابان ها، حجله هايي كه بر سركوچه ها بر پا مي شد، تشييع شهدا در شهرها، برنامه هاي اعزام به جبهه ها، فضاي جامعه را به شكلي رقم مي زد كه انسان را غرق در شور و حال مي كرد. و از دور هم مي شد فضاي جبهه و عطر خوش باروت را احساس كرد. فضاي جامعه ، جبهه را تداعي مي كرد آن هم براي كسي كه مي سرايد: مي برم منزل به منزل چوب دار خويش را . متأسفانه ديگر آن حال و هوا و آن فضا از جامعه شهري رخت بربست انتظار هم نبايد داشت كه چرا شاعر مثل آن زمان شعرهاي حماسي و تهييجي نمي گويد. فضاي شهرها بدل به فضاي تزئيني، روشنايي نئون ها و تابلوهاي تبليغاتي شده است. جامعه، ديگر جامعه مصرفي شده است. حضور شاعر در جبهه در كارش و در اثرش تأثير انكارناپذيري دارد چون مشاهده مهم ترين و بنيادي ترين وجه كار نويسنده و شاعر است. طبعاً شعري كه با مشاهده شكل مي گيرد، برآمده از دل است. براساس توهم و خيالپردازي نيست.

    * شعر و ادبيات دفاع مقدس، در مقايسه با شعر مقاومت فلسطين داراي چه جايگاهي است؟ به نظر مي رسد شعر مقاومت فلسطين با حضور شاعراني چون محمود درويش ، غسان كنفاني و ... توانست جهاني شود. اما اين اتفاق براي شعر دفاع مقدس نیفتاد؟     شماوقتي شعر شاعراني مثل محمود درويش را كه نگاه مي كنيد مي بينيد اين گروه از شاعران به جاي استفاده از آرمان هاي بزرگ مردم خود و به كارگيري انديشه هاي والاي انساني با استفاده از آموزه هاي ديني ، به تصويرسازي از چهره زن آرماني در شعر مي پردازند تا مخاطبان جهاني براي شعر خود دست و پا كنند. وقتي محمود درويش در شعرش وطن زخم خورده اش را در هيئت زني زيبا تصوير مي كند، براي من چندان جذابيتي ندارد و خوشايند نيست يعني نگاه رمانتيك به جنگ و وطن دارند. وطن به معشوق تشبيه مي شود. وطن مجروح يعني معشوقي كه ساق سيمين اش زخم خورده است. اين تعابير براي شاعران ما كه در اشعارشان ارزش هاي اخلاقي و انديشه هاي ديني را پاس مي دارند، تعابير مناسبي نيستند. اگر شعر دفاع مقدس نتوانست جهاني شود به دنبال استفاده ازاين گونه تعابير و تصاوير نبود. شعر دفاع مقدس شعر انديشه است، شعر شعور است. مرثيه يك نسل است كه در آتش كينه لشكر دشمن سوخته است. رزمندگان ما وطن را به چشم معشوق نديدند تا ما شاعران آن را اين گونه تصوير كنيم. وطن را به چشم وطن ديدند جاي تفكر و انديشگي در شعر دفاع مقدس بسيار بارز است و بالاتر از شعر مقاومت فلسطين است. اما در زبان شعر مقاومت از شعر دفاع مقدس موفق تر است. مخاطبان ميليوني شعر عربي را نمي توان با مخاطبان دو-سه هزارنفري شعر فارسي مقايسه كرد. ملت عرب يكي از بزرگ ترين افتخارات اش همان شعر است. زبان شعرمقاومت خيلي قوي و بسيار امروزي تر است. آن فخامت زبان و تصوير سازي و مضمون پردازي در شعر عرب سبب شد كه مخاطبان فراواني در سطح جهان جذب كند و از اين لحاظ شهرت فراواني كسب كرده است اما اين عناصر در شعر ما كمرنگ است. در عوض انديشه در شعر ما بسيار والاتر و انساني تر است. آن عنصر انديشگي در شعر فلسطين غايب است كلمات و عباراتي كه دنيايي از خرد و انديشه و مكتب انسان سازي چون اسلام پشت آن باشد ، در شعر فلسطين حضور ندارد. اما خوشبختانه شاعران ما دراين زمينه بسيار توانمند هستند. مثلاً نظامي در آثار عاشقانه اش مي گويد:
    تو مو مي بيني و من پيچش مو
    تو ابرو من اشارت هاي ابرو
    اگر در ديده مجنون نشيني
    به غير از خوبي ليلي نبيني
    مي بينيد كه شاعران ما در عاشقانه هايشان هم دنبال معشوقي فراتر از يك معشوق معمولي هستند يك سرو گردن بالاتر از معشوق هاي ديگرند. انسان هاي متعالي تري هستند.

    * شما دراين فراخوان ها جهت سرودن شعر براي ملت فلسطين به استعدادهاي جديد هم برمي خوريد؟
    بله. خيلي. من در جريان همين فراخوان با چند تن از اين شاعران بااستعداد شهرستاني آشنا شدم كه كارهاي بسيار خوبي داشتند. مثلاً جواني از سمنان يا خانمي از اراك كه در بخش دانشجويي حضور داشت و شعرهاي بسيار خوبي مي سرود. كلاً هدف از برگزاري اين كنگره ها يكي آشنايي با شاعران و نويسندگان شهرستاني در استان هاي مختلف است تا براي انتشار آثار خوب اين افراد راهي باز شود، ديگراين كه شركت افراد در كنگره ها و حضور چهره هاي جديد، سبب تبادل فكر و انديشه بين نسل هاي مختلف در استان هاي دور و نزديك خواهد شد.
    
    
    
     
                           روزنامه ايران، شماره 3712 به تاريخ 23/5/86، صفحه 15 (ادب و فرهنگ پايداري)

وقتی از پیاده رو عبور می کنم
در نگاه شاعرانه ام

تمام عابران تو می شوند
تو ولی شبیه هیچ کس
تو هیچ وقت شکل هیچ کس نبوده ای
کاش خواب می شدی
تا که قرصها تو را به چشم من بیاورند
تو شبیه داستان آن پری
هیچ وقت خوب از آب در نیامدی
تو شبیه عکس کهنه پدر بزرگ
هر چه زل زدم
از میان قاب در نیامدی

**

آه ! ای تبسم اصیل

ای سکوت بی دلیل

من چقدر دوست دارم این سکوت را

آخر این سکوت تو

از تمام شعرهای من

قشنگ تر تمام می شود.