جشن نامه ی ششمین سالروز تولد سه گانی

با سه گانی نوشتم،خندیدم،اشک ریختم؛و حالا چند سالیست که با سه گانی زندگی می کنم.
وقتی دل تنگ می شوم،می شکنم،می سوزم ،قلمم را به دست می گیرم و با سه گانی قلبم را دوباره به تپش وا می دارم.

عجب شعر جان سختی ست این سه گانی.

کافیست در بهترین و بدترین لحظاتم،چشمانم را به روی هر چه خوب وبد است ببندم و تمام داشته ها و نداشته ها،همه و همه را با مشق سه گانی به تصویر بکشم.

"مریم صابری"

یاداشتی از بهنام علیپور:  

سه گانی هنر فشرده سازی مفاهیم در شعر است. سه گانی ژانری است که از زمان کشف و تنظیمش تا همیشه کهنه نمی شود و به واسطه ی گستردگی اش(در سه قالب کلاسیک و نیمایی و سپید با تنوع در کاربرد وزن و کاربرد قافیه و یا به کار نبردن قافیه) نو و جذاب می ماند.
این انقلاب کوچک در شعر، آنقدر پتانسیل داشته و دارد که جریان های افراطی ای مثل موج نو، شعر حجم و موج ناب، و یا انواع جریان ها برای کوتاه نویسی مثل: هایکو واره ها، پریسکه، نوخسروانی ها و...را کنار زده و می زند و با اقتدار تنها الگوی شعر کوتاه در ادبیات فارسی می‌شود.
به زعم بنده همانگونه که صاحبنظران در ادبیات و خصوصا شعر گفته اند، یکی از شرایط قائل شدن جایگاه پدری برای شخص نسبت به یک جریان این است که در آن جریان بهترین پدیده ها را آن شخص به وجود آورده باشد. مثل رودکی که پدر شعر فارسی لقب گرفت. مسلماً قبل از رودکی شاعرانی بوده اند ولی نه به قدرت رودکی.
جناب دکتر فولادی هم به حق پدر ژانر سه گانی هستند، چون بهترین و استادانه ترین آثار در این ژانر از آن ایشان است.
جواد بخشعلی پور
تنکابن

یادداشتی از مهدی ناصری : 

هوالجمیل و یحب الجمال  

یاد داشتی کوتاه در معرفی "سه گانی"

از منظر شاعری که در حدود سی و اندی سال شعر خوانده و شعر سروده و شعر شنیده است؛ بدون تردید سه گانی همان پازل گمشده ی پیکر شعر امروز ایران است که مخاطب غریب و پر از دغدغه ی عصر حاضر در جستجوی آن است .
مخاطبی که در حال و هوایی که زندگی می کند و در خلوت و جلوت گاهی زمزمه ای از سر درد و نیاز با خود دارد .
عصری که همه چیز در ترازوی سرعت ولی با کیفیت سنجیده می شود .
شتاب زندگی باعث شده است که انسان متمدن و آگاه امروز مدام در جستجوی روزنه و راههای میانبری باشد که هر چه سریعتر و هوشمندانه تر به هدف و مقصد نهایی خود برسد .
و از این رهگذر تنها آنچه برای وی مهم است وقت و زمانی است که باید در برنامه ریزی های مدون خویش بگنجاند.
حتی مکالمات روز مره اش نیز از این سرعت بی بهره نمانده است .
صبحانه اش را در اتومبیل خود و در مسیر خانه تا محل کارش می خورد.
ناهارش را در کمترین زمان و با ابزار و وسایلی مانند فست فودها تهیه و مصرف می کند.
امور بانکی و خرید خود را از طریق اینترنت در کمترین زمان ممکن انجام می دهد .
با این حال چگونه وقتی را برای خواندن قصیده های خاقانی و مسمطها و ترجیع بندها و ترکیب بندهای فاخر شعرای بزرگ گذشته در برنامه ی روزانه اش می تواند داشته باشد ؟ .
کما اینکه همین مخاطب شعر همیشه
حد اقل برای دلداری کوتاه مدت خویش زیر لب چیزی را باید زمزمه کند :
_ از بیوفایی
_ از نامهربانی های دوستان و یاران
_ از گردش ایام
_از عاشقی
و .....
"سه گانی" می تواند همه ی این احساس را در خود بگنجاند .
به عبارت دیگر "سه گانی" به گونه ای
است که جامع تمامی امیال و نیازهای روحی مخاطب شعر می باشد و به موجزترین حالت ، احساس را منتقل نموده عالی ترین پیام را در کوتاه زمان
ممکن به خواننده و یا شنونده القاء می نماید :

چلچراغ ،
ناگهان جلا گرفت ،
یک نفر شفا گرفت .

و یا :
دیروز ناتمام ،
امروز ناتمام .
روزی علی الدوام !

با این وصف و با توجه به مراتب فوق
حقیر معتقد است ، سه گانی های :
عاشقانه
ولایی
عارفانه
اجتماعی
سیاسی
و ...
با پانزده فرم و در وزن های
کلاسیک
نیمایی
و سپید
وسعت بینش و سرایش شاعر را از محدودیت بسته ی قیود متداول رباعی و دوبیتی رهایی بخشیده و سراینده می تواند با استفاده از همه ی ابزار تفکر و بدون قید و شرط ، البته با مهارت خاص و با بهره گیری از آموزه های بوطیقای آموزشی سه گانی ، به افکار خود جامه ای زیبا و موزون از واژه ها و کلمات بپوشاند .

آنچه مسلم است ، زحمات ، تحقیقات و تتبعات استاد ارجمند جناب آقای دکتر علیرضا فولادی در خصوص شناساندن
"سه گانی" به جامعه ی ادبی ایران است که واقعا ارزشمند بوده و از هر حیث ؛ واضح و مبرهن و غیر قابل انکار است .
و از این منظر ؛ مشارالیه به ساختار شکنی دلپذیری پرداخته است که در خور تقدیر و ستایش است .

توفیق این استاد بزرگوار ، سه گانی خوانان و سه گانی پردازان را از در گاه خداوند سبحان مسئلت دارد .

محمد مهدی ناصری
خرداد ماه 1395

سه گانی، تکثر و آزادی
برای نشان دادن ابعاد فرهنگی سه گانی، باید آن را در حوزه ادبی خاص آن از چشم انداز کارکردهای افزوده اش بررسی کرد. این حوزه، حوزه ی شعر کوتاه فارسی است.
قالبهای پیشین شعر کوتاه فارسی، تکثر و آزادی را یا پاس نمی داشتند و یا به طور نیم بند پاس می داشتند.
برای نمونه، دوبیتی و رباعی، بیش از یک وزن با یکی دو طرح قافیه را برنمی تافتند و هنوز چنین است. از سوی دیگر، پیشنهادهایی مانند شعر نیمایی کوتاه و شعر سپید کوتاه، اولا نگاه کوتاه گرا را به نگاه نوع گرا فروکاسته اند و بیشتر روی این که شعر نیمایی باشد یا سپید، اصرار می ورزند و ثانیا به یک شاخه از پیشینه شعر مدرن فارسی، یعنی شاخه نیمایی یا شاخه سپید محدود مانده اند.
حال، از این منظر به سه گانی نگاهی دقیق بیندازیم و در این صورت نکته های زیر برای ما آشکار خواهد شد:
1. سه گانی، از جهت پرداختن به نوع کلاسیک یا نیمایی یا سپید، تکثر و آزادی مطلوبی را به شاعر هدیه می دهد. هر شاعر به فراخور مهارت امکان کار بر روی سه گانی در هر یک از این شاخه ها را می یابد.
2. سه گانی کلاسیک و نیمایی برخلاف دوبیتی و رباعی به یک وزن خاص سروده نمی شود، بلکه هر وزن دلخواهی در صورت مناسبت با مضمون برای سه گانی می تواند مورد استفاده قرار گیرد و فشارهای پشت سد محکم دوبیتی و رباعی از این راه به انرژی آزاد هنگفتی برای سرودن و بودن در وزنهای متکثر بدل می گردد.
3. از این گذشته سه گانی باز، بر خلاف رباعی و دوبیتی به کاربرد یکی دو طرح قافیه پایبند نیست و هر طرح قافیه ای به شرط مناسبت با مضمون برای آن جای کار دارد.
4. دو مورد قبلی مربوط به فرم بیرون جزئی سه گانی بود. سه گانی در فرم درونی جزئی نیز بر خلاف هایکو با بازگذاشتن دست شاعر برای هنرآفرینی در ساختارهای نحوی ممکن، به همان تکثر و آزادی پایبند می ماند.
باری، سه گانی شعر تکثر و آزادی در حوزه ی شعر کوتاه فارسی است و هماهنگی اش را با این دو ویژگی فرهنگی عصر ما به رخ می کشد. سه گانی براستی شعر اکنون ماست.
#علیرضا_فولادی

شعر حکمت همان سه‌گانی است
یادداشتی بر گفتگوی سید علی صالحی در بارة جریان شعر حکمت
سید علی صالحی، شاعر و نظریه‌پرداز شعر گفتار، طی گفتگویی در تاریخ 16 اسفند 1394 پیش‌بینی کرده است که چندی دیگر جریانی با نام شعر حکمت پدید می‌آید. این پیش‌بینی را به فال نیک می‌گیریم و می‌افزاییم از دیدگاه ما شعر حکمت در قامت امروزین آن، چیزی جز همان سه‌گانی نیست و بر این پایه، جریان شعر حکمت، جریان عظیم سه‌گانی‌پردازی خواهد بود. در نوشتار کوتاه حاضر می‌کوشیم بر اساس گفتگوی صالحی و شواهد دیگر، به اثبات این قضیه بپردازیم.
سید علی صالحی، ابتدا ضمن توضیح فرایند گذارش از موج ناب به شعر گفتار و از شعر گفتار به شعر حکمت، می‌گوید: «دو سالی هست که یادداشت‌هایم را در این زمینه مهیا کرده‌ام. در اولین اقدام فکر کردم بهتر است مسئله را رسانه‌ای کنم، زیرا تا در کاری به یقین نرسم، پرده را کنار نمی‌زنم. البته این اتفاق تازه، طلوع تکلم "شعر حکمت" است».
در بارة این بخش از گفتگوی صالحی گفتنی است که پیشینة نظری شعر حکمت به قبل بازمی‌گردد و طلوع تکلم این نوع شعر، عملا از نهم خرداد 1389 با ظهور رسمی سه‌گانی رخ داده است، چنان که در «بوطیقای سه‌گانی و مسائل آن» آورده‌ایم: «رویکرد محتوایی سه‌گانی، به اقتضای خصوصیات شکلی منحصربه‌فرد آن، رویکرد حکمت‌آمیز است. حکمت یعنی علم به حقیقت پدیده‌ها. جهان بی‌معنای ما تشنة حکمت است و فرستادن خواننده دنبال نخودسیاه احساسات سطحی یا هذیانات گنگ در این جهان نوعی همنوایی با پلشتی‌های آن بیش نیست. شعر حاصل تعهد است و کدام تعهد والاتر از تعهد به نواهای جاودانة حقیقت؟ سه‌گانی‌پرداز از دریچه‌ای که سه‌گانی پیش روی او گشوده است، حکمت می‌جوید و حکمت می‌گوید، چه، چارچوب تنگ آن، مانند چاچوب تنگ حوصله‌های امروزین، جای بیهوده‌بافی باقی نمی‌گذارد». (44)
سید علی صالحی، در دنبالة گفتگویش می‌گوید: «[شعر حکمت] مرزهای مشخصی با گزین‌گویه و کلمات قصار و پندواندرز دارد. حکمت شعر حکمت، مولود صنعت کردن در زبان و بازی‌های زبانی بیهوده نیست. این روح روشن اشراقی در کالبد کلمات، خود انسان و برای انسان است».
پیشتر در بوطیقای سه‌گانی نوشته‌ایم: «ادراک ماهیت پدیده‌ها و روابط نادیده میان آن‌ها، راهی است که سه‌گانی‌پرداز را به حکمت می‌رساند و از این چشم‌انداز، میان موضوعات انسان و طبیعت و اجتماع فرقی نیست. او این راه را با جان و دل پشت سر می‌گذارد. حکمتی که وی می‌یابد، شاعرانه است، نه بدان دلیل که در پوشش تصویر و تزئین رخ می‌نماید، بل از آن رو که با شعور شاعرانه پدید می‌آید و این شعور، همان ذوقی است که شعر ناب می‌آفریند. حکمت شاعرانة سه‌گانی حاصل اشراق است. در این روش، ذهن و عین یکی می‌شوند و سوبژه و ابژه یگانگی پیدا می‌کنند و از این رهگذر، ماهیت پدیده‌ها و روابط میان آنها بدان گونه که حقیقتا هست، رخ می‌نماید». (44-45) در اینجا لازم است جمله‌ای را بیاوریم که ذیل یکی از اصول هفتگانة سه‌گانی آمده است و باز به این موضوع ربط دارد: «سه‌گانی شعر زندگی است و نمی‌توان در آن، به بازی‌های زبانی تن داد و با این حال، همواره باید مراقب استحکام زبان آن بود». (40)
ادامة گفتگو کمی تاریخی و اندکی شاعرانه است، چنان که می‌گوید: «خلأ حکمت، شعر ما را کشت» و «طی دو سال آینده، آرام‌آرام همة نکات را بازخواهم گفت» تا می‌رسد بدانجا که می‌گوید: «زنهار! شعر حکمت، بیشترینه در کلام کوتاه رخ می‌نماید».
به باور ما این نکته، جان کلام صالحی است و به «خیرالکلام ما قل و دل» سه‌گانی اشاره دارد. در تعریف سه‌گانی، مشخصة کوتاه بودن درج شده است و ضمن آن حتی حدود کوتاهی را مشخص کرده‌ایم. (18-20) و نوشته‌ایم: «حدومرز شعر کوتاه فارسی، از جهت فرم بیرونی- کلی، با تقطیع معمولی لخت‌ها، یک‌لختی تا پنج‌لختی است و بنابراین‌ سه‌گانی به عنوان یک نوع شعر سه‌لختی، نقطة تعادل شعر کوتاه را پیش روی ما می‌گذارد و یگانی و دوگانی و چهارگانی و پنجگانی، لبریخته‌های آن را تشکیل می‌دهند». (20)
سخن را کوتاه کنیم. انتظار می‌رود پردازندة نظریه، پیشینة آن را بشناسد و بدان ارجاع دهد. این رسم مرسوم همة اهل تحقیق است و این انتظار ما از سید علی صالحی با شناختی که از ایشان داریم، بیجا نیست.

#علیرضا_فولادی

از رباعی تا سه‌گانی

متن سخنرانی
در نشست علمی بزرگداشت حکیم عمر خیام نیشابوری
(28 اردیبهشت 1395؛ دانشگاه نیشابور)

ابتدا قرار بود در بارة «روش‌شناسی رباعیات خیام» سخن بگویم، اما همکاران ارجمند، پیشنهاد دادند تا مقایسه‌ای داشته باشم میان «رباعی» و «سه‌گانی» و از باب امتثال امر، راجع به این موضوع سخن می‌گویم.
بر پایة روایتی که در «المعجم فی معاییر اشعار العجم» شمس قیس رازی نقل شده است، نخستین بار، رودکی (244ق- 329ق) رباعی را کشف و معرفی کرد. همچنین ضمن آثار عرفانی شواهدی آمده است که نشان می‌دهد رباعی پیش از رودکی نیز در مجالس صوفیه کاربرد داشته است. با این حال، قراین وجود رباعی، از قرن سوم پیشتر نمی‌رود.
به جرئت می‌توان گفت از آن زمان تا امروز، کسی در رباعی‌پردازی به پای خیام (440ق- 536ق) نرسیده است، حال آن که تا کنون صدها رباعی‌پرداز داشته‌ایم و رباعیات 300 تن از آنان ضمن کتاب «جنگ رباعی»، بازیابی و تصحیح سید علی میرافضلی تنها بخش ناشناخته‌تر کار ایشان را تشکیل می‌دهد و رباعیات «نزهه المجالس» حکایتی دیگر دارد. در این میان حتی کسانی مانند بابا افضل کاشانی، تخصص شاعری‌اشان را رباعی‌پردازی قرار داده‌اند و کسانی مانند عطار نیشابوری مجموعة مستقل رباعی گرد آورده‌اند و این دست مجموعه‌ها در روزگار ما رو به فزونی هم گذاشته است. البته از به‌گزینی رباعیات همة رباعی‌پردازان، قطعا دیوان خوبی قابل تدوین است، ولی این واقعیت خدشه‌ای به مقام والای خیام وارد نمی‌سازد.
اکنون این پرسش پیش می‌آید که دلیل این جایگاه دست‌نیافتنی چیست؟ به نظر می‌رسد برای پاسخگویی دقیق، باید راه آسیب‌شناسی رباعی پس از خیام را در پیش گرفت. نتیجة این کار بازشناسی چهار آسیب زیر خواهد بود که بر پیکر رباعی وارد آمده است:
آسیب اول
قالب‌های شعری از دامن گفتمان‌ها برمی‌خیزند. هر قالب شعری، زادة یک گفتمان‌اصلی است و آن گفتمان، مانند روح در تن آن قالب بدان زندگی می‌بخشد. برای نمونه گفتمان اصلی قالب غزل، چیزی جز گفتمان تغزلی با سه زیرشاخة گفتمان عاشقانه، گفتمان مغانه و گفتمان خنیاگرانه نیست. غزل بدون وجود این گفتمان‌ها از هویت خواهد افتاد. این‌گونه است که حتی غزل عرفانی، ناچار به این گفتمان تن می‌دهد.
اکنون جا دارد بگوییم گفتمان اصلی هر قالب شعر کوتاه، گفتمان حکمی است و به عبارتی، حکمت جانمایة این نوع شعر را می‌سازد. اگر خیام سرآمد رباعی‌پردازان ماست، علتش شناخت دقیقی است که از گفتمان اصلی قالب رباعی دارد و این قالب را برای بیان حکمت به خدمت می‌گیرد. ناگفته نماند که حکمت یعنی علم به حقایق جاودانه پدیده‌ها. لازمة بیان این حقایق، کاربرد زبان موجز است و رباعی امکان این کار را بخوبی فراهم می‌آورد:
در دایره‌ای کآمدن و رفتن ماست
آن را نه بدایت نه نهایت پیداست
کس می‌نزند دمی در این معنی راست
کاین آمدن از کجا و رفتن به کجاست
محتوای این رباعی خیام، حکمت بالغه‌ای است که آن را با تعابیر مختلف خوانده‌ایم و از آن جمله است این بیت منسوب به مولوی:
از کجا آمده‌ام آمدنم بهر چه بود
به کجا می‌روم آخر ننمایی وطنم
آسیب دوم
شعر حکمت، افزون بر ایجاز، دو ویژگی دارد: یکی اتمام و دیگری اقناع؛ یعنی هماهنگی اجزا و ضرباهنگ کل آن به گونه‌ای است که خواننده، آن را، اولا تمام‌شده و ثانیا قانع‌کننده می‌یابد. این ویژگی‌ها در رباعی، با ضربة ذهنی مصراع آخر نمود می‌پذیرد و در رباعیات خیام کاملا قابل لمس است، ولی رباعی‌پردازان دیگر، نه همیشه، بلکه گهگاه به این قاعده پایبند بوده‌اند و شاید علتش این باشد که عموما ضرورت کاربرد گفتمان حکمی را در رباعی نادیده گرفته‌اند:
آن شوخ که جا در دل ناشاد گرفت
مانند زمانه خو به بیداد گرفت
آتش به جهان زدن ز آهم آموخت
خون ریختن از چشم ترم یاد گرفت
رباعی بالا از فکری مشهدی، با گفتمان تغزلی پدید آمده است. مصراع آخر این رباعی، ضربه‌ی ذهنی ملموسی نمی‌زند که خواننده، آن را تمام‌شده و قانع‌کننده بیابد و بنابراین می‌توان آن را چنین ادامه داد:
در ریختن خون من انصاف نداشت
از عاشق کشته‌مرده ایراد گرفت
با مروری بر کتاب «رباعی امروز» به کوشش محمدرضا عبدالملکیان، این آسیب را جزو پربسامدترین آسیب‌های رباعی می‌بینیم.
آسیب سوم
رباعی از چهار مصراع پدید می‌آید و دو مصراع اول، حکم مقدمه و دو مصراع آخر، حکم نتیجة آن را دارند. این چیدمان با سه‌مرحله‌ای بودن صغری و کبری و نتیجة قیاس منطقی همخوان نیست و بدین دلیل گاه، مصراع دوم، فضایی برای تکرار محتوای مصراع اول پدید می‌آورد و این فضا، ایجاز رباعی را مختل می‌سازد:
یک عمر به بیهوده جهان فرسودم
از عمر نشد به غیر خسران سودم
غافل بودم زآنچه خدا فرمودم
ای کاش چنان که می‌نمودم بودم
با دقت در رباعی بالا از حمید سبزواری، پی می‌بریم که محتوای مصراع دوم، چیزی جز تکرار محتوای مصراع اول نیست، تا جایی که با حذف این مصراع، نقصی به محتوای کل رباعی راه نمی‌یابد:

یک عمر به بیهوده روان فرسودم
غافل بودم زآنچه خدا فرمودم
ای کاش چنان که می‌نمودم بودم
رباعیات مستندتر خیام، از این آسیب برکنارند و این نکته، نشانه‌ای به دست می‌دهد تا رباعیات اصلی او را از رباعیات منتسب به وی بازشناسیم.
آسیب چهارم
این آسیب با گسترش شعر نیمایی و سپید، بیشتر به چشم می‌آید و آن، ماندن رباعی بر یک وزن و یکی دو طرح قافیه است. ضمنا شاید چنین آسیبی به رباعیات خیام و غیرخیام مرتبط نباشد، اما اوجهایی مانند رباعیات خیام، همیشه توجیه علل وجودی خود را در خویش دارند و از این میان، سر بعدی‌ها بی‌کلاه می‌ماند. اینجاست که می‌بینیم در دورة ما کوشش‌هایی برای سه‌مصراعی سرودن یا نیمایی سرودن رباعی صورت می‌گیرد.

اکنون نوبت معرفی سه‌گانی در مقایسه با رباعی است. این بحث را مختصر می‌گیرم و ترجیح می‌دهم بیشتر سه‌گانی بخوانم تا حضار محترم عملا این قالب نوپدید را بشناسند. پیشتر بگویم مدرنیسم از جهت معرفتی حامل جزئی‌نگری است و بدین دلیل ذات شعر نیمایی باید کوتاه باشد. هر شعر نیمایی یک پیام بیشتر ندارد و نیما و پیروانش که شرایط را برای معرفی شعر کوتاه به عنوان شعر کامل آماده نمی‌دیده‌اند، کوشیده‌اند آن پیام واحد را با حربه‌هایی مانند روایت، گسترش دهند، ولی نیما تمایل خود را به کوتاه‌سرایی با سرودن حدود 2000 رباعی آشکار ساخت؛ همچنین شاملو این تمایل را از راه ترجمة هایکوهای ژاپنی نشان داد؛ همینطور اخوان ثالث، بر اساس آگاهی‌های مجملی که از خسروانی‌های ایران باستان وجود دارد، هشت شعر سه‌مصراعی سرود و نام آن‌ها را نوخسروانی نهاد. باری، سه‌گانی در آیندة این فضا پدید آمد، ولی چنان که خواهیم دید، با رباعی میانة استوارتری دارد، به چهار دلیل:
دلیل اول
سه‌گانی از آغاز به گفتمان حکمی تن می‌دهد و نام «شعر حکمت» برای آن برازنده است. چنان که گذشت، این گفتمان، گفتمان اصلی رباعیات خیام است. در بوطیقای سه‌گانی گفته‌ایم که سه‌گانی بر پایة حکمت ایرانی- اسلامی پدید می‌آید.
دلیل دوم
در تعریف سه‌گانی، چهار ویژگی «کوتاه‌»، «سه‌لختی»، «بسته» و «کوبشی» لحاظ شده است. این تعریف، با تعریف رباعیات اصیل فرق ندارد، جز این که چهار لخت رباعی در سه‌گانی به سه‌ لخت فرومی‌کاهد. پس ویژگی ضربة ذهنی مصراع آخر رباعی در سه‌گانی همچنان پابرجا می‌ماند.
دلیل سوم
سه‌گانی مطابق سه تایی بودن اجزای قیاس منطقی، یعنی صغری و کبری و نتیجه، به اصلاح فرم رباعی همت می‌گمارد و با کاهش یک لخت از این فرم، امکان تکرار محتوای لخت اول در لخت دوم را برطرف می‌سازد.
دلیل چهارم
سه‌گانی برای فرارفتن از محدودیت نوع وزن و شکل قافیه‌بندی رباعی، اولا در سه شاخة کلاسیک و نیمایی و سپید سروده می‌شود و ثانیا شاخه‌های کلاسیک و نیمایی آن، هر وزنی را به شرط مناسبت با مضمون قبول می‌کنند و ثالثا تمام طرح‌های ممکن قافیه، شامل کاربرد قافیه در لخت‌های اول و سوم، دوم و سوم، اول و دوم و سوم، اول و دوم و بی‌قافیه را به کار می‌گیرد و از این طریق با تازه‌ترین دستاوردهای شعر فارسی همخوانی می‌یابد.

باری، نتیجة سخن ما در چند جمله می‌گنجد:
سه‌گانی، بیش از هر قالبی با رباعی میانه دارد و درواقع مدرن‌سازی رباعیات اصیل فارسی است. همین اصالت پروپیمان باعث شده است تا امروزه سه‌گانی امکان رقابت با هایکو را پیدا کند؛ ضمن این که وجود نمونه های خام مشابه در ادبیات گذشته و امروز ایران زمین بر قدرت رقابتی آن افزوده است. [در پایان، با خواندن چند سه‌گانی شما را به خدای بی‌همتا می‌سپارم].

#علیرضا_فولادی

 سِوال و جواب

پرسیدیم: چرا خسروانی می گوید: سه گانی از من است؛ سه خشتی می گوید: سه گانی از من است؛ نوهسروانی می گوید: سه گانی از من است؛ و حتی هایکو می گوید: سه گانی از من است؟

نوشتارهای کوتاه زیر، پاسخهایی است که اهل نظر به این پرسش داده اند. بخوانید:

1. امیر باقری:
وقتی یک شخص در علم و دانش و هنر تبدیل به یک ستاره می شود، بسیاری از مردم تلاش می کنند تا به نوعی آن ستاره را منسوب به خود کنند. این که مردم و حکومت کشور ترکیه مولانا را با وجود اینکه حتی یک مصراع شعر ترکی ندارد، از خود می دانند و به این گوهر خفته در خاکشان می بالند، نشان از بزرگی مولوی دارد.
مثال خوبی است که با افتخار بگوییم بدون هیچ گزافه ای، سه گانی آنچنان دارد مورد اقبال عموم مردمی قرار می گیرد که تمام ژانرهای کوتاه، تلاش می کنند تا آن را از خود بدانند و یا خود را از آن!
کسی که می خواهد اسکناس جعلی چاپ کند، مسلما به سراغ پربهاترین اسکناس خواهد رفت! سه گانی با بوطیقای ارزشمندش، شناسنامه دارترین شعر کوتاه است. چرا تا به حال هیچ کس تلاش نکرده است که مثلا هایکو را نوخسروانی یا نوخسروانی را هایکو بداند؟ هایکو با تمام ظرافت و تبلیغاتش، هرگز نتوانست اینچنین در ایران همه گیر شود. خسروانی به عنوان یک "کهن الگو" حق دارد سه گانی را از خود بداند، زیرا این فرزند خلف آنقدر شناسنامه و کارنامه ی درخشانی دارد که بشود به آن بالید.

3. محمد دری صفت:

بطور اجمال عرض میکنیم:

هر پدیده اصالت و پشتوانه خود را دارد
واین مردم و مخاطب است که زیباترین را انتخاب میکند.

تاس ، صندوقچه ، کعبه ....... همگی مکعب هستند
ولی ایا در اصالت و مفهوم و پیام هم مشابه اند؟
گرچه از دید ظاهر هم شکل اند ولی هر کدام یک رسالت جداگانه دارند و هر کدام مشتاقان خود را.
نو خسروانی و پریسکه و قالبهای دیگر سه سطری گرچه مسبوق به سابقه هستند ولی هیچکدام نظام و ساختار سه گانی را نداشته و ندارند.
سه گانی تبلور تکمیلیه شعر سه سطری است که باید قانونمند سروده شود و باید کوبش و پیام پایانی داشته باشد که این باید در قالبهای دیگر دیده نشده.
پس طرحی است بدیع و کامل و موجز و گویا که تاکنون مشابهش را ندیده ایم
و مشتاقانه پیرواش هستیم.
تاریخ و ادبیات و مخاطبان هستند که انتخاب میکنند.
راهی که سالیان سال است قالبهای دیگر موفق به پیمودن نشدند، سه گانی بواسطه شیرینی و گویایی اش در مدت کوتاهی پیمود و بزودی شاهد فتح قله های موفقیت اش به اهتمام دوستداران، عاشقان، مخاطبین، و مردم خواهیم بود.

3. پاییز رحیمی

سلام استادجان.سلام دوستان. آدینه بخیر

به نظرمن همه ی ابنها خودرا در آینه ی بزرگ سه گانی می بینند و هضم شده در دل آن. اما چون بوطیقای سه گانی ونظریه های مربوط به آن توسط شما بیرون آمد و جریان گرفت ، با خود می گویند ؛" چه جالب! چه خوب ! اینو که ما هم می خواستیم و می تونیم بگیم".

حکایت کسانی که از حل یک معما یا مسأله ی ریاضی عاجزند و وقتی جواب را گرفتند سر تکان می دهند و می گویند： اینو که ما هم بلد بودیم. کاری نداشت.

به نظر من این مدعیان خودشان خوب می دانند که ریزه خوار سه گانی اند اما خب ، هیاهو و مقابله و سروصدا ویژگی دنیای شبه روشنفکری امروز است

4. رضوانه سخنگو:
دنیای ماشینیسم امروز
بافناوری های آپدیت و به روز
فقط به کوتاهی می اندیشد
و به صرفه جویی در زمان؛
به این که در لابلای تایم ترافیک های کمر شکن زندگی
بتوان با شعری
یا شنیدن تازه ای ادبی
ذائقه ی جان را نوازش
و با تمدد روحیه
به زندگی ادامه داد
و این
کوتاهی در
کمتر از سه مصراع
شاید کاملا و
واقعا محقق نمی شود،
ضمن این که
عدد 3 می تواند
میان تمام ملل
مثل رقم هفت
مقدس باشد و
معمول.
این ابتدایی ترین دلیل است،
ضمن اینکه
اشتیاق مخاطب
به سه مصراعی شنیدن
دارد
لحظه به لحظه
بیشتر کشف ودرک می شود.
و اشتیاق ذوق مخاطبان است که دارد
این
انگیزه را می آفریند
و کاری می کند تا
هر قالبی
از راه رسیده و نارسیده
سعی داشته باشد
سه گانی؛
این قالب کوتاه
پایا
پویا
و دلچسب
و ان شالله مانا
را به خود منتسب کند
و
از آن خود بداند.
با خواندن چند هایکو و ...
می توان به این نتیجه رسید که
پرداختن به هر یک از آن قالب ها
نه بر خورد عاطفه و تفکر می خواهد
نه ضربه ی پایانی
ونه علم به بوطیقای شکیل سه گانی را می طلبد،
ضمن این که انواع موزون
و نیمایی و سپید و ...
را ندارند
و تنها به شکل سپید ارائه شده اند؛
وهرگز
پویایی
موجز بودن
دلچسب بودن
و کوبش انتهایی را
ب ذائقه ی تشنه ی مخاطب
اهدا نمی کنند.
شاید مثل هایکو
فقط تصویر ارائه می دهند
و پرداختن به آن ها
کار هر شخصی است که
فقط بتواند
قلم در دست گرفته
و
آنچه را می بیند
خیلی راحت
بی هیچ اندیشه ای
بر زبان آورد.
زنده باد 3گانی،
درووود بر پدر 3گانی،
درووود بر یاران 3گانی.

5. مریم صابری:

گاه حوادث پشت سر اسنادی می شود برای ماندگاری و به اوج رسیدن...

اگر سه گانی امروزه نظر بسیاری از منتقدان را به خود جذب کرده دارای این چنین ظرفیت بالایی نبود ،چه بسا در هیچ محفلی از آن حتی صحبت هم نمی شد.
اینکه می بینیم مدعیان سه گانی را از خود می دانند به خاطر اینکه این ژانر دارای اصول و قانون و مهم تر از همه بوطیقا است و مسلما کسی چون دکتر علیرضا فولادی بوده ؛که سالها تلاش وبررسی و مطالعه روی آن داشته باشد و حالا که این نهال کم کم به بار می نشیند خیلی هم خوب است که بیایند و حاصل کار و زحمت دیگری را براحتی به نام خود یا دیگری کنند!
و صد البته این خود نشان دهنده ی این است که همه از این ژانر سه گانی که کوتاه ، محکم ،شاعرانه و زیبا ست لذت می برند حتی اگر به ظاهر یا از سر عناد و دشمنی آن را نپذیرند...

5. اکرم صانعی:

به نظر بنده همه قالبهای کوتاه گذشته مثل خسروانی ،نوخسروانی ، هایکو،سه لختی، لندی.... همه و همه در زمان خود پیامبر بوده اند واما خاتم الرُّسُل همه اینها سه گانی است. و رسالتش کاملتر از بقیه است.چه به لحاظ ساختار چه پیام و چه کوبش .

راز یک شعر به ماندگاری است و اینکه فراگیر باشد و اگر ده نسل آینده هم بخوانند درکش کنند و بفهمند چه گفته که سه گانی انصافا تا کنون از عهده همچین مهمی برآمده و با شعر کوتاههای گذشته متفاوت پیش رفته و رسالتی فراگیر در پیش گرفته.
باز هم میگویم شعر باید فراگیر باشد و نه محدودیت زمانی و نه محدودیت مکانی داشته باشد.و ماندگار باشد و همه پسند.

6. فرح

با مطالعه ی نظریه های اساتید در تعریف سه گانی .... وتایید و کامل بودن از هر جهت ...در تایید سه گانی این حقیر همین توان گفت... بااینکه زمان اندکی است بااین قالب شعری اسنا شده ام ..ولی بقدری ان را شیرین و دارای مضامینی عالی و پر محتوا یافتم که باوجود نداشتن هیچ اگاهی شعری مهر تایید به ان زده و ان را قالبی سه لختی دربرگرفته از سه مصرع که گان سوم باید حرف نهایی رازده...و ماندگاری شعررا در ذهن مخاطب تاابد جاری سازد...شعری است بر خلاف نو خسروانی دارای زبانی فصیح و امروزی که از ارکان بوطیقای سه گانی است همچنان بر دل مخاطب مینشیند.....با درود بر اساتید و بانیان این گونه شعری......
با گلاب ناب کاشان '
این سه گانی را سرودم ؛
بانی ان را ستودم.
# فرح
تقدیم به استااد بزرگوار...دکتر فولادی
مااانا باشید و پرتوان

7. خاطره فروزان
درود استاد بزرگوار
شعرسه گانی شروعش با عدد است حساب وکتاب سرش می شود ، دو دو تا چهارتا می کند و در این اندیشه است که چگونه حرف های عمیق ، دغدغه های روزمره ی زندگی را با کلامی ساده اما ژرف به مخاطب امروزی خود که درگیر روز مره گی های کسالت آور زندگی است دراوزان متنوع شعری ارائه دهد .
دیدگاه من در مورد سه گانی فقط یک قالب شعری کوتاه و سه لختی نیست .
موضوعات ماورایی را چنان زیبا بیان می کند که ما زمینیان را به عرش می برد .
سه گانی یک موجود زنده است ، نفس می کشد ، حس دارد پس برای خَلق و مطرح کردنش باید حساسیت به خرج داد و اگر تا کنون سه گانی به این درجه از پیشرفت و مطرح شدن در محافل رسیده است تلاش و دسترنج شما استاد بزرگوار و هم اندیشانتان در این عرصه می باشد.
و به گفته ی استاد پاییز عزیز سه گانی آیینه ی است که تمام قالب های کوتاه شعری خود رادر آن برانداز می کنند.
با آرزوی موفقیت های روزافزون

8. نسیم محمدجانی
چون سه گانی جامع همه ی آنهاست و بنابراین هیچ کدام از آنها به طور خاص نیست.
سه گانی بوی همه ی آنها را یکجا می دهد طوری که باعث شده تا آن را از خود بدانند، اما طوری از همه آنها فراتر رفته است که وقتی به آن می رسند، واقعا در آن محو می شوند و چیزی از وجودشان باقی نمی ماند که بتوانند این ادعا را به اثبات برسانند.
ژانر بودن سه گانی یک معنایش جامعیت برای همه ی اقسام شعرهای سه لختی است.

9. حسین محمدی فرد:

سه گانی در میان قالب های شعر کوتاه
مانند طاووس است مابین پرندگان،رنگارنگ و زیبا با توانایی بال و پرگشودن و نمایش های خیره کننده
هرپرنده ای رنگی از خود را در طاووس میبیند و اورا از خویش می پندارد و خود را با او مقایسه می کند
اما هنگام جلوه گری تنها طاووس است که توانایی بال و پر بر افشاندن و خیره نمودن چشم ها را با مانورهای دلبرانه
دارد قابلیت این پرنده ی زیبا تحسین بر انگیز است
سه گانی با 15 فرم سرودن همان بال و پرگشوده طاووس زیبای بی نظیر ی ست که دیگر قالب ها را چنین توانایی و مجالی نیست...شگفتی ساز و پر رمز و راز
چنان عشوه گر است طاووس رقصنده ی خوش حرکات موزون که پرندگان دیگر هرچند زیبا در این عرصه دیدنی نیستند
درودتان

10.عبدالله مهتری:
درود بر دکتر فولادی عزیز بنیانگذار سبک سه گانی
ادعاهای نوخسروانی سه خشتی و هایکو و پریسکه و...مبنی بر اینکه سه گانی از من است بر میگردد به شکل وظاهر نه ماهیت و باطن موضوع
ادعاها ادعاهای شکلی است ن ماهیتی چرا که اگر در ماهیت این قالبها دقت و تامل بکنیم بخوبی در می یابیم

که با سه گانی متفاوت هستند و سه گانی ماهیتی فراتر از این ها دارد که اولین فرق ماهیتی آن تفکر ژرف و عمیقی است که در سه گانی موج می زند و دیگر وجه تمایز سه گانی درک و دریافت صحیح بنیانگذار آن از عوامل موثری چون زمان و دوران و ماهیت و فضای فکری مخصوصا شیوه ی بیان است که موجبات تمایز سه گانی را از دیگر نوعان خود فراهم نموده است.
دوره دوره ی کم گوی و گزیده گوی چون در هست من که اهل شعروشاعری هستم وقتی اشعار بلند و بالا می بینم نمیخوانم مگر چند بیتش را
بنیانگذار سبک ناب سه گانی این نیاز را بخوبی هرچه تمامتر درک کرده و با تحقیق و علم و اندیشه ونبوغ شاعرانه ی خود در صدد حل این مشکل بر آمده به گونه ای که در این سبک دقیقا انچه میخواهی می یابی و میتوانی عمیق ترین و طویل ترین معانی و مفاهیم رابا استفاده از اصول فنی از قبیل صدامعنایی تصویرسازی موسیقی و ایجاز و... بسیار دلنشین در کوتاه ترین لحظه منتقل کنی.
به نظر بنده ی حقیر سه گانی سبک هست ن قالب و جریان، هرچند این بیان بنده به مذاق خیلی ها خوش نمیاد و اغلب مورد فحاشی هم قرار میگیرم ولی با صراحت تمام میگویم سه گانی سبک است آن هم ناب ناب چون ارسطو سبك را خاصيت ذاتي كلام مي‌داند و معتقد است هر اثري داراي سبك است حال اين سبك ممكن است پست، متوسط يا عالي باشد. که سه گانی عالی و ناب ترین است و بقیه در حد پایین تر قراردارند و ادعای دانستن سه گانی از سوی هر مدعی و قومی مایه ی فخر و مباهات برای سه گانی است چرا که به قول بنیانگذار این سبک جناب دکتر فولادی همه گان دریافته اند که سه گانی تنها شعر آینده است
وبه نظرم این پیش بینی کاملا درست است و در حال تحقق ، در حال حاضر نیز این امر کاملا مشهود است.
پوزش به خاطر اطاله ی کلام

فاطمه خواجویی راد

سه گانی شعر نیست شعور است، اشراق عقل و عشق واندیشه بر دل های خسته ی انسان امروزیست که دیگر با تنگی وقت مجال گشادگی اندیشه برایش نیست ،با کوتاهی مصراع ها سه گانی ،بزرگی جهانی را در آن می بینیم که در هیچ قالب شعری دیگر میسر نیست ،من خودم از یک سال پیش که با سه گانی های استاد فولادی عزیز و سایر دوستان در همین وبلاگ آشنا شدم و آن ها را می خواندم قالب کوتاه سه گانی دفتر بزرگ شعر خلقت رااز نظر معنا و مفهوم برایم آشکاار می کردو علاقمندیم به آن بیش از پیش می  شدو خودم از آن زمان با شاگردی در محضراستاد فولادی عزیز بنیانگذار این سبک در این وادی ادب قلم می زنم.

"برای حضرت عباس"

علقمه میعاد گاه ؛

در تلاقی حضور

بوسه زد خورشید بر دستان ماه.

و

سنجاقکی سنجاق زد،

بر بال خود یک آسمان؛

پرواز او شد بی کران.