« بچۀ من باهوش است» این جمله را تقریباً تمام پدر و مادرها دربارۀ فرزند خود بر زبان میآورند. حتی از نخستین روزهای تولد و با دیدن واکنشهای نوزاد، سر شوق میآیند و در جست وجوی نشانههای "باهوش بودن" تمام رفتارهای فرزند خود را به گونهای نشانگر هوشمندی او میانگارند.
این اشتیاق نسبت به " باهوش" انگاشتن فرزند اگر در محدودۀ عواطف شخصی باقی بماند البته، بسیار زیبا و انسانی است؛ اما هنگامی که از حالت عاطفۀ شخصی و طبیعی والدین نسبت به فرزند، فراتر میرود و به یک باور و یقین بدل میشود، پیامدهای ناخوشایندی دارد.
دربارۀ فراگیر شدن این پندار در میان پدران و مادران که « بچۀ من باهوش است» چند نکته گفتنی است.
1- باهوش بودن یک ویژگی است، مانند رنگ پوست، رنگ چشم و نظایر آن، یعنی خود به خود نشانگر برتری فردِ باهوش نسبت به دیگران نیست. انسانها بهرههای هوشی متفاوتی دارند چنان که شکل صورت و رنگ پوست و حالت موی انسانها باهم تفاوت دارد و با همین تفاوتهاست که جامعۀ انسانی شکل گرفته است.
2- بیشتر انسانها " باهوش" نیستند و از نظر بهرۀ هوشی، در حد متوسط هستند و این حد متوسط هوش، عیب و نقص محسوب نمیشود و از آن مهمتر این که حد پایینتر بهرۀ هوشی نیز عیب نیست و انسانها با هر میزان هوشمندی انسانند و حق زندگی دارند و ممکن است کارآمدی و رستگاری کسانی که باهوش نیستند از افراد باهوش بیشتر باشد.
3- تلاش برای اثبات " باهوش" بودن فرزندان، با فشارهایی که والدین به بچهها وارد میکنند، گاهی بسیار نگران کننده است؛ مثلا فرستادن به کلاسهای مختلف و نیز گرفتن معلم خصوصی برای تقویت درسی و کسب رتبه در آزمونها،( آزمون مدارس نمونه،المپیادها، تیزهوشان،آزمون دانشگاه ) در این رقابتها، طبیعی است که عدۀ کمی، رتبههای ممتاز دارند اما بقیه که گروه پرشماری هستند و رتبۀ ممتاز ندارند، در معرض سرزنش و فشار روحی از طرف والدین، خویشاوندان و دوستان قرار میگیرند و تصور میکنند که چون " باهوش" نیستند، بی مصرف و به درد نخور و حتی بیمارند.
4- براساس این توهم فراگیر که «بچۀ من باهوش است» تجارتی بیرحمانه و غیرانسانی شکل گرفته و این تجارت چنان سودمند است که هیچ کس را به فکر حمایت از قربانیان این سوداگری غیر انسانی نمیاندازد. کودکان، نوجوانان و جوانان، با تحمل فشارهای روانی و محرومیت از زندگی طبیعی و شادمانه، و پدران و مادران با اضطراب دائمی و به هدر دادن پول و آرامش روانی خود، نخستین قربانیان این سوداگری شگفت هستند.