فقط شعر نباید به سراغ ما بیاید بلکه
ما هم باید به سراغ شعر برویم
فاطمه نانی زاد
1-خانم نانی‌زاد! شعر از چه زمانی به
سراغ شما آمد؟
تقریبا
از دوران کودکی؛
از بین کتاب‌هایی که پدر و مادرم برایم تهیه می‌کردند به کتاب‌های
منظوم علاقه بیشتری داشتم. بیشتر دوست
داشتم که آن کتاب ها را برایم بخوانند؛
تا اینکه به دوران دبستان رسیدم و در کلاس سوم و چهارم دبستان توانستم اولین
کارهای منظوم خودم را
بگویم.
-2پس خانواده‌ی شما خانواده‌ای فرهنگی بوده‌اند؟
بله،
پدرم وزارت فرهنگ
کار می‌کردند و مادرم هم خانه‌دار بودند، اما اولین
کتاب‌های داستان را مادرم برایم تهیه کرد و پدرم هم بنده
را در هفت سالگی
با «کیهان بچه‌ها» و
نشریات دیگر آشنا کرد.
-3پس در آن زمان «کیهان بچه‌ها» را هم می‌خواندید؟
بله،
مشتری پر و پا
قرص «کیهان بچه‌ها» بودم. بعد از دوره دبستان وارد
دوره راهنمایی شدم. در دوره‌ی راهنمایی جا دارد که از سر
کار خانم
«مهشید عبادی» -که دبیر ادبیاتمان بودند- یاد کنم و تشکر ویژه‌ای از او داشته باشم.
ایشان وقتی متوجه شدند که بنده شعر می‌گویم، خیلی
تشویقم کرد.
در ساعت‌هایی که ادبیات داشتیم به من می‌گفت شعرهایی که گفته‌ای را برای بچه‌ها
بخوان و بچه‌ها
هم از آن استقبال می‌کردند.
این موضوع باعث شد من شعر را جدی بگیرم، و توجه
ایشان در جدی
گرفتن شعر برایم بسیار مؤثر بود.در
دوره‌ی متوسطه مطالعه‌ی
من در حوزه شعر بیشتر شد
و کار شعر را در ساعت ادبیات و غیر از ساعت ادبیات دنبال کردم،
تا اینکه دوره
متوسطه را به پایان رساندم. بعد از گذراندن دوره‌ی متوسطه بود
که پای من به محافل ادبی باز شد.
-4در چه محافل و انجمن‌هایی شرکت می‌کردید؟
جلسه‌ی
شعر فرهنگسرای «اندیشه»
را که آقای «عباس سجادی و رضا عبداللهی»
اداره می‌کردند
و روزهای سه‌شنبه برگزار می‌شد را می‌رفتم. روزهای شنبه
به فرهنگسرای
«ارسباران» می‌رفتم که در دوره‌ای آقایان «راهب» و «قزوه» بودند. بعد با دفتر شعر جوان
آشنا شدم که آقای «امین
پور» آنجا بودند و آقایان «اسرافیلی و عبدالملکیان» هم
در آنجا تدریس می‌کردند. بعد از اینها یکی از اتفاق‌های خوب زندگی من رخ داد
و آن این بود که با
قبول شدن در دانشگاه در سن 19 - 18 سالگی با دفتر شعر
دانشگاه تهران و آقای امیری اسفندقه و آقای حدادیان آشنا شدم.
فاطمه نانی زاد _ حسن اسرافیلی
-5شما در دانشگاه تهران تحصیل می‌کردید؟
خیر،
منتهی در همان ترم اول تحصیلم در دانشگاه متوجه شدم که شب شعری را
در دانشگاه
تهران گرفته‌اند.
-چه سالی؟
سال
1379 که شب شعری
را دفتر ادبیات و هنر دانشگاه تهران برای ارتحال
حضرت امام (ره(گرفته بودند که برای آن شب شعر اثری را
فرستادم و برگزیده شدم
و از این طریق با جلسات شعر «حلقه روشنا»ی آنجا آشنا شدم.
فاطمه نانی زاد
-6این شعر را در همان سال‌ها یعنی 81 - 80 از شما دیدم:
(شبیه ابر شعله‌ور،
دل سوار سوخته و فتح کرده قله را)
بله،
این جزء اولین
کارهای من بود که من یاد گرفتم که به یک موضوعی بپردازم
و یاد گرفتم که فقط شعر نباید به سراغ ما بیاید بلکه
ما هم باید به سراغ شعر برویم.
-یعنی کوششی شعر بگوییم.
نمی‌شود
گفت کوششی، چونکه شعر
کوششی واقعا یک موقع‌هایی جزء شعرهایی
نیست که به دل آدم
بنشیند. من یاد گرفتم که خودم به سراغ شعر بروم و آن را
وادار کنم
که با من ارتباط برقرار کند؛ آن هم در مورد یک موضوع خاص و این اتفاق، اتفاق
خیلی خوبی بود که در
زندگی من رخ داد و آقایان «امیری اسفندقه و حدادیان»
هم
بنده را با شعر آئینی و شعر دفاع مقدس آشنا کردند و باعث
شدند که به صورت
جدی وارد این عرصه شوم.
- و فقط هم شعر در قالب سنتی نمی‌گویید؛ من شعری از شما دیدم که
این نشان می‌دهد در قالب سپید و نیمایی هم ورود
کرده اید.
یک شعر غیر کلاسیک از شما
می‌خوانم و شما راجع به آن صحبت کنید.
باز هم پنجره باز است و نسیم
یک سبد عطر تو را آورده
سینه چاک است برای گل یاس
آبی مخملی سجاده
کوچه باران زده است
لا اله الا الله
آسمان در طیران هو هوست
گیسوان سحر از چرخش تسبیح آشفت
بار هم غل غل در قل قل قوری برپاست
قل هو‌الله احد
خانه در روشنی قامت سجده برخاست
باغچه، غنچه به گیسوی سحر می‌بندد
السلام ای گل سرخ
راجع
به این شعر چند کلامی صحبت بفرمایید.
این
کار برای ایام
نوروز سال 1389 بود. خیلی دوست داشتم در مقوله‌ی شعر توحیدی
کاری را داشته باشم و خدا را شکر که این اتفاق
افتاد و این شعر نیمایی شکل گرفت
و سروده شد. بنده شخصا قالب‌های کلاسیک را بیشتر می‌پسندم به خصوص غزل
و رباعی را، اما با شعر «نیمایی و سپید» بیگانه
نیستم و بعضا در این زمینه
تجربه‌هایی را داشتم که این یکی از آنهاست.
-7چرا در حوزه شعر آئینی شما بیشتر در وزن کوتاه شعر گفته‌اید.
مثلا (خیمه، علم، کتیبه و پرچم بیاورید)
شعرهایی
در وزن‌های بلند هم
داشته‌ام که در وبلاگم نیامده است،
امیدوارم مجموعه شعرم
چاپ شود تا آن شعرها هم در معرض دید قرار بگیرند.
-8 اسم مجموعه شما چیست؟
چند
اسم برای آن انتخاب
کرده‌ام ولی برای اسم نهایی هنوز به یک نتیجه‌ی
واحد نرسیده‌ام به همین دلیل اجازه دهید که اسم آن را فعلا
نگویم،
اما این مجموعه با لطف آقای امیری اسفندقه و آقای «حدادیان» تصحیح شد
و
نظرات این عزیزان هم اعمال شد. «آقای اسفندقه» لطف کردند و
مقدمه ای را برای آن نوشتند که
امیدوارم مورد
توجه قرار بگیرد.
فاطمه نانی زاد
-9مجموعه شما توسط چه انتشاراتی به چاپ خواهد رسید؟
باز
چون هنوز به قطعیت نرسیده است اجازه دهید که نام آن را هم فعلا نگویم.
-10خانم نانی زاد! اگر امکان دارد از جلسات شعر «حلقه روشنا»
برایمان
بیشتر صحبت کنید.
«حلقه‌ی شعر و روشنا» گویا از همان سال 79 بوده است و فکر می‌کنم که در
اوایل راه‌اندازی آن بود که با این مجموعه آشنا شدم. در
آنجا آقای «امیری اسفندقه»
به عنوان استاد جلسه حضور داشتند و لطف خدا هم در سال 79 و 80 -که سال‌های
اوایل حضورم در این
مجموعه بود- شامل حالم شد و با شاعران خیلی خوب و جوانی
مانند آقایان «مؤدب، محمدسعید میرزایی، فاضل
نظری» و خانم ها کبری موسوی،
آرین و
... آشنا شدم. جلسات، جلسات خوبی
بود و بعضا شاعران خوب و برجسته
هم به ما سر می‌زنند؛ شاعرانی مانند «بیژن ارژن»، «علی رضا قزوه» و
بزرگواران دیگر. بنده با شرکت در جلسات به طور
پیوسته به آن چیزی که می‌خواستم
رسیدم، یعنی به این پی بردم که علاقمند هستم بیشتر در حوزه ادبیات ارزشی
فعالیت کنم.
گرچه بنده دارای کارهایی در گونه‌های دیگر شعر هم بود‌ه‌ام ولی این
مقوله را به صورت جدی در حوزه «ادبیات
آئینی و ادبیات دفاع مقدس» از آن زمان
به بعد پیگیری کردم. در سال 80 هم با «سوختگان وصل» گره خوردم که
در ابتدا
به عنوان
شاعر و بعد کم‌کم به صورت یکی از عوامل اجرایی در خدمت (دفتر ادبیات و هنر)
قرار گرفتم.
-11خانم‌ها هم در انجمن شعر «حلقه روشنا» حضور پیدا می‌کنند؟
بله،
در حال حاضر در
همین جلساتی که داریم خانم ها موسوی، انسیه السادات هاشمی،
فاطمه بیرامی، عطیه السادات حجتی، عارفه
دهقانی، وحیده گرجی و دوستان دیگر حضور دارند.
-12انجمن چگونه اداره می‌شود؟
در
این جلسه شعرها
خوانده می‌شود و توسط اعضا و بچه‌هایی که مخاطب هستند
مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد و جمع‌بندی آن هم
توسط آقایان
«امیری اسفندقه و حدادیان» انجام می‌گیرد.
-13شما فعالیت‌ها و شعرهای خانم‌های شاعر در عرصه‌ی
دفاع
مقدس و شعر آئینی به
عنوان کسی که در این دو حوزه به صورت
جدی فعالیت دارد چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بحمدالله
در سال‌های اخیر خانم‌ها
نسبت به این مساله رویکرد خیلی خوبی داشته‌اند
و با
استقبال خانم ها مواجه شده است. در گذشته‌‌های نه
چندان دور خانم‌ها
در این عرصه این قدر حضور نداشتند. بنده خاطرم هست در اوایل که وارد این عرصه
شده بودم به این جدیت
از سوی خانم‌ها در این عرصه شعر گفته نمی‌شد.
آن موقع از
شاعرانی که در عرصه دفاع مقدس و ادبیات آئینی کار می‌کردند
خانم نجاتی بودند.
ایشان برای بنده که آن زمان نوجوان بودم یک الگو محسوب
می‌شدند، اما در این سال‌ها خانم‌های مختلفی در این
عرصه فعالیت می‌کنند
و کارهای خوبی هم ارائه می‌دهند. امیدوارم این روند ادامه پیدا کند تا
در سال‌های
آینده خانم‌های صاحب نامی
در عرصه «ادبیات دفاع مقدس و شعر آئینی»
داشته باشیم و
در کشور الگو مناسبی برای جوان‌ترها باشند.
-14یکسری از افراد معتقد هستند بعد از مرحوم شدن خانم
طاهره
صفارزاده و خانم سپیده کاشانی دیگر شاعر زنی نداریم که در
عرصه‌ی
«دفاع مقدس» جدی ورود کرده باشد.
شما به ادعای این افراد چگونه پاسخ می‌دهید؟
نه،
عرض کردم با توجه
به اتفاقاتی که در سال‌های اخیر افتاده است خانم‌ها
فعالیت‌هایشان در این عرصه خیلی بیشتر شده است. شما می‌دانید
که ما الان
دارای انجمن‌های خاص در حوزه ادبیات آئینی هستیم.
-15چند نمونه از این انجمن‌ها را نام ببرید و راجع به آنها
توضیح دهید
.
من
الان در همین تهران
می‌دانم که انجمن شعر آئینی «فرات» و انجمن شعر آئینی
«حسنین» و مجمع شاعران اهل بیت هست که البته همه آنها را
آقایان دارند
کار می‌کنند و خانم‌ها نقشی در آن ندارند، اما در همین «حلقه روشنا»
با توجه به حضور «آقای حدادیان» که
در زمینه شعر آئینی صاحب نظر هستند،
از همان ابتدای
دهه‌ی 80 که بنده وارد این حلقه شدم این مسئله بود،
یعنی
شعر آئینی خوانده می‌شد و مورد نقد و بررسی قرار می‌گرفت و
برای خود من که منبع دیگری
نداشتم یک
مأمن بود، اما در حال حاضر جاهای
دیگری هم هستند که دارند فعالیت می‌کنند ولی متأسفانه به طور خاص
برای
خانم‌ها وجود ندارد. این انجمن‌هایی که نام بردم تا آنجایی که می‌دانم
فقط برای آقایان حوزه فعالیت دارند
ولی در «حلقه روشنا» با
حضور آقایان
«امیری اسفندقه و حدادیان» خانم‌ها
میتوانند حضور داشته باشند
و شعرهایشان را بخوانند.
در
رابطه با آن صحبتی
که شما فرمودید که بعضی‌ها اعتقاد دارند بعد از
«خانم صفارزاده و خانم کاشانی»، خانم مطرح دیگری در این
عرصه ورود پیدا نکردند،
به نظرم این طور نیست. البته یک خلایی را فعلا احساس می‌کنیم اما با توجه به
اینکه خانم‌ها در حال حاضر دارند خوب و به صورت
جدی در این عرصه فعالیت می‌کنند
و تجربه کسب می‌کنند در سال‌های آینده ان شاء‌الله با چهره‌های موفق
روبرو
خواهیم شد. گرچه در
حال حاضر هم شاعران و چهره‌های موفق خانم داریم.
-16کارهای پژوهشی خوبی هم توسط خانم‌ها انجام شده است؛
مثلا
خانم «زهرا محدثی خراسانی» که کتاب «تأثیر انقلاب اسلامی
بر ادبیات آئینی» را منتشر کرده‌اند و یا خانم‌هایی مانند «پروانه نجاتی،
سعادتمند، سقلاطونی، طارمی» و خیلی از خانم‌های دیگر کارهای
قابل توجهی را انجام دادند. پس اوضاع شعر خانم‌ها را شما خوب
ارزیابی می‌کنید.
شاید
خلایی که الان
احساس می‌شود به دلیل این است که آنها صاحب نام بوده‌اند
اما این خانم‌های جوانی که شما از آنها نام بردید
قطعا در آینده میتوانند
این خلاء را برای ما پر کنند.
فاطمه نانی زاد
17-من نام چند خانم شاعر را می‌برم، اگر تمایل داشتید راجع
به آنها
چند کلامی صحبت کنید.
خانم پروانه نجاتی؟
از
چهره‌های موفق در «ادبیات
دفاع مقدس و ادبیات آئینی» می‌باشند که برای خود
من شعرهای
ایشان مخصوصا شعرهایی که در عرصه‌ی «دفاع مقدس» سروده‌اند
همیشه الگو بوده است.
-خانم اعظم سعادتمند؟
از
شاعران خوب و جوان و بسیار موفق.
-خانم مریم سقلاطونی؟
از
دوستان بسیار خوب بنده و از شاعران بسیار توانمند.
-خانم فاطمه طارمی»؟
ایشان
هم از دوستان بسیار خوب بنده و از شاعران موفق اند.
-خانم زهرا محدثی خراسانی؟
از
دوستان بسیار خوب بنده می‌باشند و جزء شاعران موفق هستند که ان‌شاء‌الله
در عرصه
ادبیات انقلاب اسامی همچنان نام ایشان را بشنویم.
-18خانم نانی زاد! دورنمای ادبیات انقلاب اسلامی را چگونه می‌بینید؟
با
توجه به رویکرد
جدی شعر و شاعران این روزهای ما به ادبیات انقلاب اسلامی
و اهتمامی که شاعران جوان خانم و آقا در این عرصه
دارند به کار می‌بندند،
دورنمای ادبیات انقلاب اسلامی را بسیار روشن و موفق می‌دانم و مطمئن هستم
که
ثمره تلاش و جدیت این
شاعران جوان در دهه‌ی بعد مشخص خواهد شد.
- پس باید صبر کنیم تا این رشد و بالندگی را ببینیم.
بله،
حتما همین طور
است. انجمن ادبی را که فراموش کردم از آن نام ببرم زیرا
فقط مختص خانم‌هاست، کانون ادبی موسسه فرهنگی،
هنری «شهرستان ادب»
می‌باشد که در آن به شعرهای مختلف پرداخته می‌شود. رویکرد «شهرستان ادب»
رویکرد شعر
انقلاب اسلامی
است.
-19اگر از شما بخواهم یک بیت از کل شعرهایتان را به عنوان
گلچین
به عنوان حسن ختام بخوانید کدام بیت را انتخاب می کنید؟
خواهرم
کوه کشیده وسط دفتر شعر
می‌رسد
از پس این کوه سواری یا نه
فاطمه نانی زاد