درباره شعر طنز و تاثیر «در حلقه رندان» در رشد و بالندگی آن

12 اردیبهشت 1393 | 648 | 0

نسیم عرب امیری

این مطلب در تاریخ جمعه, 12 اردیبهشت,1393 در وبلاگ نسیم عرب امیری ، منتشر و از طریق فیدخوان به طور خودکار در این صفحه بازنشر شده است.

نسیم عرب امیری

شب های شعرِ طنز «در حلقه زندان» نخستین و هنوز مهم‌ترین شب شعر طنز در کشور است. برگزاری این شب‌های شعر به همت ابوالفضل زرویی نصرآباد که نخستین مدیر دفتر طنز حوزه هنری بود، انجام گرفت. مرداد ماه 1380 حوزه هنری شاهد اجتماع طنزپردازانی بود که تا پیش از آن تریبونی رسمی برای قرائت آثار خود نداشتند. البته در این باره که حلقه رندان چه تأثیراتی بر جریان شعر رسمی طنز گذاشته است،‌ سخن بسیار است، نسیم عرب امیری، طنزپرداز و فعال این حوزه در یادداشتی به بررسی اجمالی این برنامه بر جریان مذکور پرداخته است. همچنین در این مطلب سعی شده است تا به آسیب شناسی شعر طنز پرداخته شود.
طنز منظوم یا شعر طنز؟!
در آغاز کلام لازم است اشاره کنم از دوران مشروطه تاکنون غالبا طنزپردازان از نظم به عنوان قالبی برای نوشتن طنز استفاده کرده اند و طنز منظوم بیشتر از شعر طنز در ادبیات طنز پس از مشروطه دیده می شود.در کتاب ها، شب شعرها و جشنواره هایی با محور طنز نیز آنچه به عنوان شعر طنز عرضه می شود در اکثر موارد طنز منظوم است.
زنده یاد عمران صلاحی نخستین کسی است که میان طنز منظوم و شعر طنز تفاوت قایل شد و این موضوع را در جلسات ادبی مطرح کرد. ابوالفضل زرویی نصرآباد در کتاب "حدیث قند" به نقل از زنده یاد صلاحی آورده است:«اگر حس آمیزی،خیال انگیزی و انگیزش عاطفی را از لوازم یا الزامات شعر بدانیم،سروده های طنز آمیز به جهت دنبال کردن مقاصد اجتماعی و سیاسی و حتی بعضا مطامع شخصی ،از دایره شمول تعریف شعر خارجند و می بایست آنها را «طنز منظوم»نامید.»
زنده یاد عمران صلاحی از جمله شاعران طنزپردازی است که در آثارش هم نمونه های ارزشمندی از طنز منظوم و هم شعر طنز وجود دارد.

در حلقه رندان و تاثیر آن بر رشد و بالندگی شعر طنز
شب شعر طنز«در حلقه رندان» نخستین و معتبرترین شب شعر طنز کشور است که در مرداد ماه 1380 بنا به پیشنهاد و طرحی از ابوالفضل زرویی نصرآباد و با موافقت مدیر وقت حوزه هنری حجت الاسلام محمد علی زم در حوزه هنری آغاز به کار کرد و تاکنون با گذشت بیش از یک دهه که از آغاز برگزاری آن می گذرد همچنان به کار خود ادامه می دهد که بی شک یکی از دلایل تداوم برگزاری این جلسه طنز نظارت آگاهانه ناصر فیض ؛مدیر فعلی دفتر طنز حوزه هنری بر شیوه برگزاری آن است.
هنگام برگزاری اولین دوره شب شعر طنز«در حلقه رندان» سه گروه از شاعران در این شب شعر شرکت می کردند:
1.گروهی که پیش از برگزاری این شب شعر در محافل ادبی به واسطه اشعار جدی شان شناخته شده بودند و پس از برگزاری این شب شعر به شعر طنز گرایش پیدا کردند.
2.شاعران طنزپرداز پیشکسوتی همچون زنده یاد عمران صلاحی و منوچهر احترامی که به صورت حرفه ای طنزپرداز بودند و با نشریات طنز و فکاهی همکاری داشتند.
3.گروهی از جوانان علاقه مند به طنز که بعد از برگزاری این شب شعر با حمایت های دفتر طنز حوزه هنری به سرودن شعر طنز روی آوردند و برگزاری این شب شعر انگیزه ای برای ورود آنها به عرصه شعر طنز و فعالیت حرفه ای آنها در این زمینه شد.
"در حلقه رندان" در حقیقت حلقه اتصال این سه گروه به هم بود و خیلی زود باعث پیشرفت و بالندگی شعر طنز در کشور شد. پیش از برگزاری «در حلقه رندان» شعر طنز در نشریات فکاهی و طنز بیشتر به عنوان قالبی برای پرداختن به مضامینی مثل گرانی ،تورم و مسائل پیش پا افتاده مرسوم بود اما این شب شعر باعث شد که اشعار طنز از لحاظ مضمون نیز پیشرفت کنند و شاعران در این شب شعر برای پیدا کردن مضامین نو و بکر با همدیگر رقابت کنند.
مدتی پس از برگزاری موفق شب شعر طنز «در حلقه رندان» و استقبال چشمگیر و باورنکردنی مردم از آن ،شب شعر های طنز دیگری در فرهنگسراها و خانه های فرهنگ شکل گرفت که از میان آنها می توان به شب شعر «شکر خند» اشاره کرد. استقبال بی نظیر مردم از این شب شعر ها نیز نشان داد که شعر طنز از جذابیت بالایی میان مردم برخوردار است و رضا رفیع و امیر قمیشی تهیه کننده برنامه تلویزیونی قندپهلو را به فکر ساخت مسابقه ای با محوریت طنز منظوم انداخت .برنامه تلویزیونی قند پهلو که با استقبال بسیاری از سوی مخاطبان رو به رو شد پای طنز منظوم را به خانه های مخاطبان عام تلویزیون نیز باز کرد.
بی شک اگر شب شعر «در حلقه رندان» در حوزه هنری شکل نمی گرفت عامه مردم از آشنایی با طنز منظوم بی نصیب می ماندند و خوانش شعر طنز به محافل خصوصی محدود می شد. ضمن اینکه حضور شعر طنز در محافل و برنامه های رسمی سبب شد شاعران به این باور برسند که سرایش شعر طنز منافاتی با رعایت ادب ندارد و می شود شعر طنزی سرود که در محافل عمومی نیز قابل خواندن و شنیده شدن باشد در نتیجه شاعران بیشتری سراغ سرایش شعر طنز رفتند.
آسیب شناسی شعر طنز یا شعر طنز به کجا می رود؟!
سعدی درباره شعر خودش می گوید:«من دگر شعر نخواهم که نویسم که مگس/زحمتم می دهد از بس که سخن شیرین است»کاش همه شاعران طنز پرداز مثل سعدی ضمن اذعان به شیرینی کلامشان به قواعد و اصول شعر نیز توجه داشتند.
در سال های اخیر شب شعرهای طنز تبدیل به مهم ترین محل های عرضه شعر طنز شده اند.شاعر در شب شعرهای طنز با مخاطب رو در روست و خنده مخاطب می تواند او را تا ناکجا آباد ببرد.
در شب شعرهای طنز کسی به ایرادات وزنی و نحوی شعر شما کاری ندارد. در این محافل همه می خواهند بخندند.
بسیاری از شاعران جوان نیز با شرکت در این جلسات آنچنان مقهور شیرینی اشعار طنز خود می شوند که خود را بی نیاز از آموختن عروض و قافیه می بینند.در صورتی که شعر طنز هر چه قدر هم خنده دار و باب طبع عامه مردم باشد، زمانی ارزش ادبی دارد که قواعد نحوی و وزنی در آن به درستی رعایت شده باشد.
برای مثال محمد علی افراشته از محبوب ترین شاعران طنزپرداز دوره خویش بوده است اما نه او توجهی به نظر ادیبان و و روشن فکران هم عصرش داشته و نه آنها او را جدی می گرفته اند!
متاسفانه در مطبوعات طنز هم کم تر کسی به قواعد شعر توجه دارد و اگر نظارتی هم بر ستون های طنز مطبوعاتی صورت گیرد،فقط جنبه نظارت بر رعایت خط قرمز ها را دارد. هر چند در برخی نشریات مانند نشریه گل آقا همیشه یکی از شاعران طنزپرداز پیشکسوت ، اشعار طنز را پیش از انتشار بررسی و ایرادات آنها را رفع می کرده است.
همین عوامل سبب شده که میزان مطالعه برخی از شاعران طنزپرداز جوان فراتر از مطالعه اشعار طنزپردازان هم سطح خود و شنیدن اشعار طنز دوستانشان در جلسات شعر طنز نرود .در صورتی که طنزپرداز باید از همه چیز سر در بیاورد.داستان ،فیلم نامه ،متو ن ادبی ،متون تاریخی و هر نوشته ی خوبی می تواند بر آثار او تاثیر مثبت بگذارد.

محل عرضه شعر طنز کجاست؟!

خیلی از کسانی که تازه شروع به سرودن طنز می کنند نمی دانند که اشعار طنزشان را کجا ارائه کنند.سایت ها و وبلاگ ها در دسترس ترین رسانه ها برای ارائه شعر طنز هستند به شرط اینکه تعریف ها و تعارف های رایج در محیط مجازی شاعر طنزنویس را دچار غرور کاذب نکند!
شب شعرهای طنز نیز محل مناسبی برای ارائه شعر طنز و آشنایی با شاعران طنزنویس است.
شعر طنز در مطبوعات خیلی کمتر از نثر طنز ارائه می شود و مردم در روزنامه با نثر طنز بیشتر از طنز منظوم ارتباط برقرار می کنند. هر چند یکی از محبوب ترین ستون های طنز مطبوعاتی دهه 80، طنزهای منظومی بود که ابوالفضل زرویی نصرآباد به صورت روزانه در روزنامه همشهری می نوشت و در ستونی به نام «اصل مطلب» منتشر می کرد.
پس اگر کسی می خواهد در مطبوعات ،طنز منظوم بنویسد حتما باید نگاهی نو داشته باشد یا قالبی جدید برای بیان حرفش پیدا کند تا برای مخاطب جذابیت داشته باشد.
رادیو نیز محل مناسبی برای ارائه طنز منظوم است منتها از آنجا که در رادیو نسبت به مطبوعات به مسائل محدودتری می توان پرداخت.سال هاست که حتی در پرطرفدارترین برنامه های رادیویی مثل جمعه ایرانی (صبح جمعه با شما) صرفا به مسائل سطحی مثل گرانی ،تورم ،دعواهای زن و شوهری و بی کاری پرداخته می شود. هرچند در دهه 80 با حمایت های شهرام گیل آبادی مدیر وقت رادیو جوان خط قرمزها در برنامه های طنز رادیو جوان اندکی جا به جا شد و شاعران طنزپرداز با نگاه تازه ای به ارائه شعر طنز در رادیو پرداختند که از این میان می توان به طنزهای منظوم مهدی استاد احمد که در سال 1385 در برنامه رادیویی «جوونی به وقت فردا» پخش می شد اشاره کرد.
متاسفانه تلویزیون جز دعوت از شاعران طنزپرداز در برنامه های مناسبتی یا پخش بخش هایی از شب شعرهای طنز و جشنواره های طنز میانه خوبی با طنز منظوم نداشته است.اگر هم چیزی در قالب طنز منظوم در این سال ها از تلویزیون پخش شده است یا ترانه تیتراژ سریال های کمدی و برنامه های طنز بوده یا اشعار طنزی که به صورت انیمیشن برای گروه سنی کودک و نوجوان تولید شده است. تنها کارهای قابل تقدیری که در سال های اخیر به صورت مداوم و به لطف حضور رضا رفیع در تلویزیون با هدف ارائه و معرفی طنز منظوم صورت گرفته پخش آیتم پر مخاطب صبح شاعرانه در برنامه سلام تهران و برنامه محبوب قندپهلو در شبکه آموزش است .
در حوزه کتاب نیز در سال های اخیر تعداد بیشتری کتاب شعر طنز و طنز منظوم به بازار کتاب عرضه شده است که این نیز مدیون برگزاری شب شعرهای طنز و کشف تعداد بیشتری شاعر طنزپرداز در این محافل است.هرچند این تعداد کتاب شعر طنز نیز نسبت به تعداد کتاب های شعری که در بازار کتاب عرضه می شود بسیار اندک است.
انتشارات سوره مهر ، مروارید ،نیستان و سپیده باوران از فعال ترین ناشران در حوزه انتشار کتاب های شعر طنز هستند.

منتشر شده در وب سایت حوزه هنری

لینک منبع

نظرات

تنها کاربران ثبت نام کرده مجاز به ارسال نظر می باشند.

در حال حاضر هیچ نظری ثبت نشده است. شما می توانید اولین نفری باشید که نظر می دهید.

آرشیو فیدخوان

Skip Navigation Links.

نویسندگان

Skip Navigation Links.